تبادل لینک هوشمند 
ازمون جامع برای ششمی ها از درس های هدیه و قرآن و ریاضی و فارسی و علوم و اجتماعی
امیدوارم موفق باشید.
ازمون جامع از تمامی دروس برای شما ششمی ها
نمونه سوال هدیه های اسمان برای ششم ( ماه آذر)
امتحان ریاضی ششم ابتدایی (برای محک زدن خودتون)
لطفا حتما بعد از دانلود نظز بگذارید.
آزمون فناوری از اول تا آخر کتاب
لطفا حتما بعد از دانلود نظر بگذارید.
دانلود نرم افزار محتوا ساز دانش
نگارش 2/3
اگر نگارشهای قدیمی محتوا ساز دانش
را دارا بوده اید دیگر نیازی به دریافت شماره
سریال جدید ندارید با همان شماره سریال
قبلی ، این نسخه بر روی کامپیوتر شما قابل
اجرا میباشد.
برای دانلود اینجا کلیک نمایید.
بخش اول ریاضی ششم ابتدای به صورت ورد
بخش اعشار و تقسیم ریاضی ششم ابتدایی ورد
بخش اول جمع و تفریق کسر و مخلوط ریاضی ششم ابتدایی ورد
فرمت ورد
فرمت ورد
فرمت ورد
فرمت ورد
آزمون علمی پایه ی ششم پایان مهرماه 93
به صورت چهار گزینه ای
عمده ترین روش های حل مساله ریاضی
جستجو برای الگو
رسم شکل
صورت بندی مساله معادل تغییر مساله
انتخاب نمادهای مناسب
استفاده از تقارن
تجزیه به حالت های ساده تر
کار عقب رونده
بررسی نقیض
زوجیت
بررسی حالتهای حدی
تعمیم
عمده ترین روش های حل مساله ریاضی
۱) جستجو برای الگو:
همواره کار حل مساله را با نوعی ادراک شهودی از مساله شروع می کنیم و با بررسی چند حالت خاص به سوی الگوسازی برای حل کامل آن جلو می رویم.
۲) رسم شکل:
در هر مساله ای که امکانپذیر باشد رسم یک شکل (اعم از هندسی یا یک نمودار و غیره) می تواند در یافتن حل مساله الهام بخش باشد و رابطه بین اجزا مساله را بهتر نمایان می سازد.
۳) صورت بندی مساله معادل:
در بخش قبل دیدیم که گام نخست در حل مساله عبارت است از جمع آوری داده - جستجو - فهمیدن مساله - برقراری ارتباط بین اجزا - حدس زدن و تجزیه تحلیل. ولی اگر همه این کارها به روش معقولی میسر نباشد چه کنیم؟ یعنی اینکه ممکن است کارهای محاسباتی خیلی پیچیده باشد و یا به سادگی نتوانیم حالتهای خاصی را مطرح کنیم تا به بینش لازم برسیم.آنچه در چنین شرایطی توصیه می شود این است که مساله را با مساله ای معادل ولی ساده تر جایگزین کنیم. راه کلی در این گونه معادل سازی به بینش و تجربه های عمومی باز می گردد ولی کارهایی از قبیل دستکاریهای جبری یا مثلثاتی و تفسیر مجدد مساله با زبانی دیگر می تواند موثر باشد.
۴) تغییر مساله:
در بعضی مسائل می توانیم مساله مورد نظر را به مساله دیگری تبدیل کنیم. این دو مساله لزوما معادل یکدیگر نیستند ولی حل مساله دوم حل مساله اول را نتیجه می دهد.
۵) انتخاب نمادهای مناسب:
از نخستین گام ها در حل مساله های ریاضی تبدیل مساله به صورتی نمادین می باشد. در انتخاب نمادها باید هر ایده کلی را ملحوظ داشته و آن را با نمادی بیان کنیم. بی دقتی در انتخاب نمادها ممکن است به از بین رفتن یا مبهم شدن بعضی از روابط منجر شود.
۶) استفاده از تقارن:
وجود تقارن در یک مساله موجب می شود که با عملیات کمتری مساله را به جواب برسانیم.
۷) تجزیه به حالت های ساده تر:
گاهی اوقات می توان یک مساله را به تعدادی مساله ساده تر و کوچکتر تبدیل کرد که هر کدام از این مسائل ساده تر را می توان جداگانه در نظر گرفت.
۸) کار عقب رونده:
کار عقب رونده یعنی اینکه نتیجه مورد نظر را مفروض گرفته شروع به استنتاج هایی از آن کنیم تا به یک مساله حل شده برسیم. در این صورت گامهای معکوسی را در نظر بگیریم تا به نتیجه مطلوب دست پیدا کنیم.
۹) بررسی نقیض:
استفاده از تناقض یعنی مفروض گرفتن نادرستی حکم و با استنتاج به نتیجه نادرست یا متناقضی رسیدن از روشهای آشنا در ریاضیات است.
۱۰) زوجیت:
ایده ساده زوج و فرد بودن یکی از ابزارهای بسیار قوی در حل مساله است که کاربردهای وسیعی دارد.
۱۱) بررسی حالت های حدی:
در برخورد اولیه با مساله بعضی اوقات تغییردادن پارامترها بین حدهای پایین و بالای ممکن آنها ایده هایی برای حل مساله به همراه خواهد داشت.
۱۲) تعمیم:
معمولا ساده سازی یک مساله راهگشای حل آن است. اما در بعضی موارد حالت تعمیم یافته مساله سهل تر قابل حل است و حالت مورد نظر را می توان به عنوان یک حالت خاص نتیجه گرفت. در واقع ایده تعمیم و در کنار آن مجرد سازی ویژگی خاص ریاضیات نوین است.
در پایان اشاره می کنم که سعی کنید یک مساله را در صورت امکان به چند روش حل کنید. این کار باعث بهبود سرعت و خلاقیت شما در حل مسائل دیگر می شود. روش های مختلف حل مساله بخش هایی از زوایای پنهان مساله را برای شما آشکار می کند.
آموزش تقریب (قطع كردن و گرد كردن) اعداد با شعر
قطع کردن :
مرتبه رو در بیار زود زیر آن خط بذار
تا اینجا رو نگه دار ادامه اش صفر بذار
به این میگن قطع کردن یاد می گیری تو حتما
گرد کردن :
مرتبه رو در بیار زود زیر آن خط بذار
بعدیش رو، دایره بذار از دایره خبر دار
اگه داره صفر تا چهار ادامه رو صفر بذار
اما بیشتر باشد ز چار روی قبلی یک بذار
ادامش رو صفر بذار گرد همینه، هوشیار
خود سنجی و همسال سنجی در این شیوه ی ارزشیابی چه تعریفی دارد؟
زمانی که دانش آموز، عملکرد و فعالیتهای یادگیری خودش را ارزشیابی می کند، می گوییم خود سنجی انجام گرفته است؛ درصورتیکه در همسال سنجی دانش آموز به ارزشیابی از عملکرد و فعالیتهای یادگیری همکلاسی هایش می پردازد.
*هدف اساسی برای استفاده از این روش چیست؟
ایجاد احساس مسئولیت بیشتر نسبت به یادگیری خود و نیز خودآگاهی و افزایش حس مراقبت از فرایند یادگیری هدف اصلی برای استفاده از این روش است.
به عبارت دیگر در این روش، دانش آموز در فرایند ارزشیابی از عملکرد خود و یا همکلاسیش بهتر می تواند به وظایف درسی، نقاط قوت و احیانا نقاط ضعف خود در زمینه یادگیری آگاهی یابد.
*نقش معلم در ارتباط با خودسنجی و همسال سنجی در کلاس چیست؟
هرچند که خود سنجی و همسال سنجی توسط دانش آموزان انجام می گیرد ولی آماده نمودن شرایط برای خود ارزیابی دانش آموزان به عهده ی معلم خواهد بود؛ به عبارت دیگر معلم است که باید فرصت این خودارزیابی یا ارزیابی از همسال را فراهم آورد.
همچنین نکات مهمی در خودسنجی و همسال سنجی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد:
1.معلم در فرایند یاددهی یادگیری و در زمانهای مناسب، حتما باید فرصت خودسنجی را برای دانش آموزان فراهم کند.
2.آگاهی دانش آموزان از معیارها و ملاکهای فعالیت مورد ارزشیابی به اجرای بهتر خودسنجی و همسال سنجی منجر می شود.
3.معلم می تواند در تهیه معیارها و ملاکهای ارزشیابی، دانش آموزان را سهیم نماید. این عمل می تواند به گونه ای مناسب بر مسئولیت پذیری دانش آموزان بیافزاید.
4. شرایط باید به گونه ای فراهم شود که دانش آموزان در جریان خودسنجی و همسال سنجی، در عملکردشان احساس آزادی کنند.
5. باید به گونه ای ایجاد شرایط نمود تا هنگام اجرای همسال سنجی دانش آموز احساس کند، در واقع کار خودش را مورد ارزشیابی قرار می دهد. این احساس به آن دلیل باید ایجاد شود که دانش آموز بداند در کلاس نه تنها رقابتی وجود ندارد بلکه باید در یادگیری و فعالیتهای آن، با سایر دانش آموزان رفاقت و همکاری داشته باشد.
6.چنانچه در جریان ارزشیابی از عملکرد فعالیت دانش آموز یا همکلاسی خود بازخورد توصیفی به دانش آموز یاد داده شود تاثیر موثرتری خواهد داشت .
*چه شیوه هایی برای اجرای خودسنجی و همسال سنجی وجود دارد؟
برای خودسنجی و همسال سنجی شیوه های مختلفی وجود دارد که به آنها اشاره می شود.
1.استفاده از فهرست وارسی: در این فهرست دانش آموز به کمک معلم خود انتظاراتی را که باید در جریان ارزشیابی از خود برابر بسازد، فهرست و مرتب می کند.
2.استفاده از جملات ناقص: در این روش معلم به دانش آموز می آموزد که در قالب یک سری از جملات ناقص که کامل کردن آن به عهده ی خود دانش آموز است به ارزشیابی از خود یا همکلاسی اش بپردازد.
3.استفاده از توصیف کامل عملکرد: آنگونه که از نام روش پیداست معلم انتظار دارد دانش آموز به کمک بیان عباراتی کامل، ارزشیابی از فعالیت و عملکرد یادگیری خود را بیان نماید.
*نقش والدین در زمینه خود سنجی و همسال سنجی چیست؟
والدین در ارزشیابی توصیفی نقش مهم و بسزایی را ایفا می کنند و ترغیب و تشویق دانش آموزان توسط والدین می تواند عامل محرکه ای برای مشارکت دانش آموزان در فعالیت های کلاسی و درسی و تعامل مطلوب با معلمشان باشد؛ لذا والدین می توانند با هماهنگی معلم فرزندشان آنان را در فهم بیشتر روشها و شیوه های جدید در فرایند یاددهی یادگیری یاری نمایند، به خصوص در خودسنجی و همسال سنجی که روحیه همکاری و مشارکت را در بین دانش آموزان افزایش می دهد و به نوعی دانش آموزان با این روش روحیه ی انتقادپذیری خود را تقویت می نمایند که این روحیه لازمه ی زندگی در جامعه ی بزرگتر از مدرسه و کلاس است.
بازده های یادگیری از نظر گانیه عبارتند از : ۰۱ مهارتهای ذهنی: که اطلاع از نحوه کار یا دانش شیوه عمل است . فرد ممکن است با استفاده از نمادها با محیط خود کنش مقابل داشته باشد .توانایی هایی که استفاده ازنماد ها را ممکن می سازد همان مهارت ذهنی است .مهارت های ذهنی به عنوان یکی ازطبقات اصلی بازده یادگیری دارای چندین طبقه سلسله مراتبی است از ساده به پیچیده بدین صورت است : ۱- تمیز دادن ۲- مفهوم آموزی ۳- یادگیری قانون ۴- یادگیری قاعده های سطح بالاتر ۰۲ اطلاعات کلامی : قابلیت بیان اندیشه ها ، یک توانایی اموخته شده است که اطلاعات کلامی نامیده می شود. اطلاعات کلامى را مىتوان معادل دانش در طبقهبندى بلوم دانست. بنابراین، بخش مهمى از یادگیرى آموزشگاهى شامل اطلاعات کلامى است؛ مانند : وقایع، نامها، توصیفها، تاریخها و ویژگیها. ۰۳ راهبردهای شناختی : مهارتهایی که فرایند های درونی یادگیرنده را مانند یادگیری ، یاداوری ، تفکر کنترل می کنندراهبردهای شناختی همان مهارت های مربوط به پردازش اطلاعات است . ۱-توجه کردن ۲-انتخاب اطلاعات از حافظه حسی ۳-تصمیم گیری درباره اینکه چه اطلاعاتی در حافظه کوتاه مدت مرور شوند ۴-بسط و سازمان دهی اطلاعات و بازیابی مواردی که باید بر اساس آنها پاسخ داده شود ۰۴ مهارتهای حرکتی :انجام اعمال منسجم وساز مان یافته می باشد . یادگیرى مهارتهاى حرکتى به یادگیرنده امکان مىدهد تا حرکتها و فعالیتهاى خود را هماهنگ سازد. نوشتن، راه رفتن، رانندگى کردن و انجام فعالیتهاى مختلف حرفهاى و ورزشى از جمله مهارتهاى حرکتى هستند. طبقه مهارتهاى حرکتى با حوزه روانى – حرکتى طبقهبندى بلوم مطابق است. ۰۵ نگرش ها : تمایلاتی که بجای عملکرد های مشخص بصورت انتخابهایی از جانب یادگیرنده جلوه می کنند. نگرش عبارت است از «یک حالت درونى که بر انتخابهاى عمل شخصى که به توسط فرد انجام مىشود تأثیر مىگذارد» (نگرشها داراى سه جنبه مهم زیرند: عاطفى یا هیجانى، شناختى و رفتارى . همه نظامهاى آموزش و پرورش ، علاوه بر هدفهاى از پیش گفته، داراى هدف ایجاد نگرشهاى مطلوب در یادگیرندگان هستند. طبقه نگرشها با حوزه عاطفى طبقهبندى بلوم هماهنگى دارد. شرایط یادگیری از نظر گانیه ۰۱ شرایط بیرونی : که به ترتیب و زمان بندی محرکها مانند محرکهای محیطی ،مواد درسی ،طرز تدریس معلم و غیره اطلاق می شود ( چگونگی ارائه مطالب درسی) ۰۲ شرایط درونی : به مواردی مانند توجه،انگیزش ویاداوری مطالب گذشته در رابطه با یادگیری زمان حال فرد اطلاق میشود (زمینه معلومات یادگیرنده) انواع یادگیری(گانیه ) ۰۱ یادگیری علامتی : یادگیری ارائه پاسخ شرطی به یک علامت . ۰۲ یادگیری محرک و پاسخ : یادگیری ارائه پاسخها ی دقیق عضلانی به محرکهای معین. ۰۳ یادگیری زنجیره ای : پیوند دادن تعدادی از یادگیری های محرک ـ پاسخ قبلی و ایجاد زنجیره ای از رفتار های پیچیده به نحوی که مهارت جدیدی اموخته می شود۰ ۰۴ یادگیری کلامی : نوع خاصی از یادگیری زنجیره ای می باشد که دران حلقه های یادگیری محرک ـ پاسخ ها واحد های زبان هستند ۰ ۰۵یادگیری تمیز محرک ها : ارائه پاسخ درست به محرکات مختلف و او مشابه باشد ۰۶ یادگیری مفهوم: یادگیرنده با توجه به ویژگی های مشترک اشیاء و امور (محرک ها) دست به تصمیم زده و پاسخ می دهد۰ (در یادگیری امور جزئی مؤثر است ۰ ۰۷یادگیری قانون یا اصل: یادگیرنده با ربط دادن دو یا چند مفهوم ، معنی تازه ای به انها دادهو قوانین و اصول را بوجود می اورد۰ ۰۸یادگیری حل مسئله : سطح بالاتری از یادگیری اصل می باشد که با اجتماع چند اصل تشکیل می گردد۰ به اعتقاد گانیه خلاقیت نیزنوع به خصوصی از حل مسئله است به عبارت دیگر راه بدیع حل مسئله . مراحل یادگیری گانیه الف:امادگی برای یادگیری ۱ـ توجه: که همان تمرکز یافتن حواس است . ۲ـ انتظار : جهت یابی یادگیرنده بسوی هدف است ۳ـ بازیافت:اطلاعات لاز م را در زمینه موضوع مربوط ازحافظه دراز مدت به فعالیت وا می دارد . ب: اکتساب و عملکرد : ۴ـ ادراک گزینشی : کیفیتهای محرک مربوطه با حافظه شناخته شده و به حافظه فعال انتقال می یابد . ۵ـ رمز گردانی معنایی : معلومات جدیدی به حافظه دراز مدت انتقال می یابد ۶ـ بازیافت و پاسخ : پاسخی که شاگردان می دهند نمایانگر یادگیری انهاست . ۷ـ تقویت: درستی پاسخهای یادگیرندگان را نشان می دهد . ج: انتقال یادگیری : ۸ـ بازیافت رهنمودی : به خاطر اوردن مطالب در موقعیت قابل عمل می باشد . ۹ـ تعمیم پذیری : بکارگیری اموخته ها در اوضاع و احوال متفاوتی می باشد . کاربرد اموزشی نظریه گانیه معلم برای اجرای فرایند اموزش در شاگردان خود چهار وسیله کلی و پیش نیاز در اختیار دارد : ۱ـ یاری به شاگردان در به یاداوردن پیش اموخته: اطمینان معلم از تسلط و فراگیری دانش اموزان بر دروس گذشته. ۲ـ عرضه مستقیم محرکها : فرد به طور مستقیم در معرض انگیزشهای محیطی قرار می گیرد و محرکهای مربوط را برای فعال نمودن مراحل یادگیری به کار می رود. ۳ـ اماده سازی روانی : امادگی دانش اموز برای اینکه چه مطالبی را می داند و چه مطالبی را باید بیاموزد تا به هدف خاصی از یادگیری برسد . ۴ـ پیشبینی فراگشت : پدیده ای است که به صورت اخرین مرحله یادگیری با خصوصیت و ماهیتی نمایان می شود که در وقوع یادگیری تاثیر به سزایی دارد . به اعتقاد گانیه (۱۹۸۵)آموزش از مجموعه‌ای از رویدادها تشکیل شده است که نسبت به یادگیرنده بیرونی هستند و برای پشتیبانی از فرآیندهای درونی یادگیری طراحی شده اند. ۱ وی آموزش را ‹‹ مجموعه‌ای پیش اندیشده در قالب رویدادهای بیرونی آموزش و طراحی شده برای حمایت از پردازش‌های یادگیری درونی تعریف میکند›› . ۲ رویدادهای آموزشی رساندن یادگیرندگان را از جایی که هستند به کسب قابلیت شناخته شد، یعنی ‹‹هدف››ممکن می‌سازند. الگوی تدریس گانیه مبتنی بر دیدگاه گانیه شامل ۹ رویداد می باشد که، به ترتیب عبارتند از: جلب توجه، آگاه ساختن یادگیرنده از هدف، تحریک یادآوری، یادگیری پیش‌نیاز و دانش قبلی، ارایه محرک، فراهم ساختن هدایت یادگیری، فراخوان عملکرد، فراهم ساختن بازخورد، ارزیابی عملکرد و بهبود یادداری و انتقال گام اول- جلب توجه: برای جلب توجه یادگیرنده، انواع مختلف رویدادها به کار گرفته میشوند. توجه دانش آموزان، به تعبیر هوشیار بودن برای دریافت محرک، می‌تواند با ایجاد تغییر سریع در محرک حاصل شود. فراتر از این، روش اساسی که برای جلب توجه به فراوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد توسل به علایق یادگیرندگان میباشد. مهارت در جلب توجه به همراه دانش خردمندانه از دانش آموزش درگیر در آموزش بخشی از هنر معلمی است، که می‌تواند بخش از آن یا همه‌ی آنها غیر کلامی هم باشد. گام دوم- آگاه ساختن یادگیرنده از هدف: یادگیرنده باید از بازده یادگیری که از او انتظار می‌رود، آگاه باشد. ۱ به عبارت دیگر آگاهی دادن به فراگیر در خصوص انتظاری که قرار است در نتیجه یادگیری برآورده شود. یادگیرنده به نحوی باید نوع عملکردی را که به عنوان شاخصی برای پایان یافتن موفقیت‌آمیز یادگیری به کار می‌رود بشناسد.وقتی که یادگیرندگان، هدف از آموزش را درک کنند. انتظاری را کسب خواهند کرد که معمولاً سرتاسر مدتی که یادگیری رخ میدهد تداوم دارد، و زمانی که یادگیری تکمیل میشود این انتظار به وسیله‌ی بازخورد ارایه شده تائید میگردد. ۲ به طورکلی، بهتر است فرض نکنیم دانش آموز هدف درس را میداند. ارتباط برقرار کردن در مورد هدف درس وقت کمی می‌گیرد و حسن آن این است که: از ‹‹خارج از خط شدن›› دانش آموز جلوگیری میکند. به نظر می‌رسد ارتباط برقرار کردن در مورد هدف کاری است که با صراحت و صداقت یک معلم همخوان است. علاوه بر آن، به معلم کمک می کند تا بر ‹‹ هدف آماج››باقی بماند. البته اگر هدفها به صورت کلمات ارایه گردند کارایی بیشتری دارند، زیرا دانش آموز آنها را به راحتی درک میکند. گام سوم- تحریک یادآوری پیش نیازهای مربوطه: در این مرحله از یادگیرنده خواسته میشود چیزهایی را که قبلاً آموخته است، به یاد آورد.زیرا در لحظه‌ی یادگیری قابلیت های از قبل آموخته شده بخشی از رویداد یادگیری هستند. به همین دلیل باید خوب در دسترس قرار گیرند، با به یاد آوردن آنها درست قبل از وقوع یادگیری جدید، از در دسترس بودن آنها اطمینان حاصل میشود. اگر مهارت ذهنی جدیدی آموخته میشود، مهارتهای پیرو باید بازیابی شوند تا اینکه بتواند به عنوان بخشهایی از مهارت جدید مجدداً رمزگردانی شوند. به عبارت دیگر دانش سازمان یافته‌ای که قبلاً آموخته شده است بازیابی میشود تا به صورت بخشی از زمینه‌ی معنادار بزرگتری برای اطلاعات جدید واقع شود. فراخوانی قابلیتهای قبلاً آموخته با پرسیدن یک سئوال به عنوان مثال: -اگر هدف یدگیری قاعده‌ای درباره‌ی وتر یک مثلث قائم‌الزاویه باشد، ممکن است مطلوب این باشد که یادآوری قواعد پیرو را با گفتن ‹‹ یک مثلث قائم‌الزاویه رسم کنید›› و پرسیدن این که کدام اضلاع مجاور رأس قائم‌الزاویه هستند به اطمینان حاصل کرد که مفاهیم پیرو ولورم در حافظه فعال فراگیران قابل دسترسی میباشد، ویادگیری قاعده‌ی جدید می‌تواند رضایت بخش باشد. گام چهارم- ارایه محرک: این گام با ارایه محرک اساسی به فراگیران انجام می‌گیرد. محرکها می‌توانند مواد آموزشی مرتبط با موضوع درس نظیر عکس یا تصویر، پارل، وسایل و ابزار و حتی نوشته و نام اشیاء ویا خود اشیاء واقعی و … باشد. ارایه مطالب محرک باید کاملاً واضح باشد چرا که ارایه محرکهای مناسب به عنوان بخشی از رویدادهای آموزشی دارای اهمیت میباشد.به طور روشن، محرک ارایه شده به عنوان رویداد آموزشی به طور مشخص به آنچه که قراراست آموخته شود وابسته است. ارایه محرکها برای یادگیری مفاهیم و قواعد نیاز به استفاده از انواع مثالها و نمونه‌های متنوع دارد. گام پنجم-تدارک‹‹ راهنمایی یادگیری››: در این گام معلم فرآیند درونی شدن – رمز گردانی معنایی- را در فراگیران تسهیل می‌نماید. و محرکهای ارایه شده را تا آنجا که ممکن است معنی‌دار می‌سازد . برای معناداری بیشتر راههای متعدد وجود دارد، که بسته به بازده یادگیری مورد انتظار با یکدیگر فرق دارند. به طورکلی، معناداری را میتوان با استفاده از مثالهای عینی مربوط به مفاهیم و اصطلاحات انتزاعی، بسط دادن هر اندیشه با ربط آن به مواردی که هم اکنون در حافظه‌اند انجام داد و یادگیرنده را در کشف قواعد یاری نمائیم. توجه داشته باشید که معلم ‹‹ پاسخ را به یادگیرنده نمی‌گوید ›› بلکه آن خط فکری را پیشنهاد میکند که احتمالاً به ترکیب مفاهیم و قواعد وابسته به قاعده‌ی آموختنی ختم خواهد شد. مقدار راهنمایی یادگیری، یعنی تعداد سوالها و میزانی که آنها ‹‹ رهنمود مستقیم یا غیر مستقیم›› می‌دهند با نوع قابلیتی که یادگرفته میشوند فرق میکند. اگر آنچه یاد گرفته میشود موضوعی قراردادی است-نام شیئی که برای یادگیرنده تازه است- مسلماً دلیلی برای هدر دادن وقت یا پرسشها، یا اشاره‌های غیرمستقیم به این امید که به طریقی این نام ‹‹کشف شود›› وجود ندارد. در این مورد گفتن پاسخ به دانش آموز شکل صحیح راهنمایی یادگیری است. اما در سمت دیگر طیف مواردی است که، رهنمود غیر مستقیم مناسب است. زیرا این راه منطقی کشف پاسخ است، وچنین کشفی می‌تواند به آن یادگیری ختم شود که دائمی‌تر از آن یادگیری است که از گفتن پاسخ مستقیم حاصل میشود. مقدار اشاره کردن یا رهنمود دادن نیز با نوع یادگیرندگان فرق میکند زیرا بعضی از یادگیرندگان کمتر از دیگران به راهنمایی یادگیری نیاز دارند و راهنمایی بیش از حد برای تند آموزان خوار شمردن آنها است. در حالیکه راهنمایی خیلی کم، کندآموزان را مأیوس می‌سازد. گام ششم- فراخوان عملکرد: در این گام از فراگیران انتظار می‌رود که رویدادهای ترکیبی درونی یادگیری را عملاً به وقوع رسانند. دانش آموزان در این گام با داشتن راهنمایی یادگیری کافی، به نقطه‌ای رسانده میشوند که رویداد ترکیبی درونی یادگیری را عملاً به وقوع می‌رسانند. و آثار لذت بردن از یادگیری در چهره‌هایشان دیده میشود. آنها درک کرده‌اند که چگونه کار را انجام دهند. انتظار از آنان این است که نه تنها ما را متقاعد کنند، بلکه به همان اندازه خود را نیز متقاعد نمایند. به طور ساده از یادگیرنده‌ی اطلاعات کلامی خواسته تا اطلاعات یا حداقل بخشی از اطلاعات را ‹‹بگوید››. از یادگیرنده مفهوم یا قاعده جدید خواسته میشود تا کاربرد آن را به مورد خاصی که قبلاً در طی یادگیری با آن مواجه نبوده است، عملاً نشان دهد. و تمهیداتی برای تشویق یادگیرنده جهت به کار بستن هرچه بیشتر یادگیری در موقعیتهای تازه و متنوع صورت می‌گیرد. گام هفتم- تدارک بازخورد: در این گام به دنبال عملکردی که فراگیر در گام قبلی نشان میدهد. درباره‌ی درجه درستی عملکرد به فراگیر اطلاعات داده میشود. به عبارت دیگر فراگیر در مورد درستی یا میزان درستی عملکرد خویش بازخوردی را دریافت می‌نماید. این رویداد می‌تواند به راههای مختلف انجام شود. در مورد مهارت حرکتی مانند پرتاب دارت به هدف، بازخورد ممکن است آنی و ‹‹ ذاتی عملکرد ›› باشد. اما برای بسیاری از انواع عملکردها، بازخورد درباره‌ی درستی عملکرد نیاز به این دارد که به طور مجزا توسط معلم و یا شخص دیگری ارایه گردد. هیچ روش استانداردی برای به جمله در آوردن یا رساندن بازخورد وجود ندارد. در ‹‹آموزشهای برنامه‌ای›› تایید صحت پاسخ معمولاً در صفحه مقابل یا در صفحه بعد درج میشود. حتی برخی از کتابهای درسی استاندارد به طور معمول پاسخ را در آخر کتای می‌آورند. برخی از معلمان نیز ارتباط بازخورد در مقابل عملکرد دانش آموز را به راههای مختلف، نظیر سرتکان دادن، لبخند زدن و یا گفتن یک کلمه انجام می‌دهند. گام هشتم- ارزیابی عملکرد: عملکردی که فراگیر از خود بروز میدهد تائیدی است بر اینکه یادگیری اتفاق افتاده است. به منظور اطمینان از اینکه چنین توانائی‌های واقعاً صورت پذیرفته لازم است نمونه‌های اضافی از عملکرد مطالبه شود. به عنوان مثال اگر اطلاعات کلامی آموخته شده است، ممکن است عین همان نثر بیانات، یا بسط آنها از یادگیرنده خواسته شود. اگر قاعده‌ای یادگرفته شده است، میتوان کاربرد آن را به تعدادی نمونه بدیع درخواست کرد. ارزیابی عملکرد به این شیوه آن چیزی است که معمولاً از ‹‹اجرای آزمون›› منظور است . کار کردهایی که از چنین آزمونی انتظار می‌رود عبارتند از: الف- تائید اینکه توانایی تازه آموخته شده از ثبات معتدلی برخوردار است . ب- فراهم ساختن تمرین اضافی که به تثبیت آنچه که آموخته شده است کمک میکند. ۲-در این روش، مواد آموزشی به واحدهایی کوچک تقسیم میشود، که چهارچوب یا گام یا قاب نامیده میشود. گام نهم- افزایش یاداری و انتقال: در این گام برای اینکه مفاهیم تعریف شده، قواعد، و قواعد سطح بالا به خوبی در حافظه سپرده شوند، تدارکاتی جهت مرور منظم مطالب در زمانهایی فاصله‌‌دار در خلال هفته‌ها و ماهها مهیا میگردد. و انتظار می‌رود مهارتهای آموخته شده را به شرایط جدید یادگیری انتقال دهد. با ترتیب دادن تکالیف متنوع جدید برای یادگیرنده اطمینان از انتقال یادگیری به بهترین وجه صورت می‌گیرد، تکالیفی که مستلزم کاربستن آنچه یاد گرفته شده است در موقعیتهایی که اصولاً با آنهایی که برای خود یادگیری به کار می‌رفتند متفاوت است. تکالیفی از این نوع پیچیده تر از یک تمرین صرف هستند. بنا بر این در این گام با افزودن بر مقادیر تمرین، تأثیر بسزایی در افزایش مقدار یادداری را فراهم می‌نمائیم، و تنوع تمرین در انتقال مهارتهای ذهنی به موقعیتهای تازه اثر مطلوب دارد. این تعمیم ظاهراً در زمینه‌های یادسپاری اطلاعات کلامی، مهارتهای ذهنی، و مهارتهای حرکتی کاربرد دارد. رابطه یادگیری و تعلیم ( گانیه ) گانیه برای درک رابطه یادگیری وتعلیم یک الگو تدوین کرده است . به نظر او یاد گیری مبتنی بر تعلیم است واین مراحل را طی میکند :انتظار ،دقت ،گزینش انتخابی ،رمز گردانی ،ذخیره سازی ،باز آفرینی از حافظه ،انتقال ،پاسخ دهی ،تقویت .وی بعد ها مراحل تعلیم ویادگیری را نه مورد ذیل میداند :۱-جلب توجه یا دقت ۲-اعلام اهداف به یادگیرنده ۳-تشویق او به یاد اوری پیش نیاز های یادگیری ۴-عرضه ی محرک ۵-راهنمایی یادگیرنده ۶-فراهم کردن فرصت های اقدام صحیح ۷-فراهم کردن باز خورد در باره ی اقدام صحیح ۸-ارزیابی عملکرد ۹- تقویت حافظه وانتقال . الگوی گانیه الگو : الگو معمولا”به نمونه ی کوچکی از یک شی بزرگ یا به مجموعه ای محدود از اشیای بی شمار گفته می شود که ویژگی ها و قسمت های اصلی آن شی بزرگ یا اشیا را داشته باشد . راهبرد،استراتژی:در لغت به معنای «شیوه ی عمل در موقعیت خاص» راهبرد های یادگیری :روش ها و شیوه هایی هستند که شاگردان در حین یادگیری به کار می گیرند تا به هدفهای آموزشی مورد نظر دست یابند رابرت گانیه در کتاب معروفش به نام شرایط یادگیری درمورد طبقه بندی بلوم اشکالی بدین شرح مطرح نمود : درتعیین اینکه چه چیزی باید آموزش داده شود , بسیار موفق بوده است . اما چگونگی ارائه آموزش وبه عبارت دیگر ,خصوصیات ویژه آموزش هریک از اهداف طبقه بندی شده را مشخص نمی کنند . طراح آموزشی می تواند برای مثال ، بادقت بسیار تعیین کند که در حیطه شناختی درسطح ترکیب , شاگرد باید نوشتن یک متن کاملاْ منسجم را فرا گیرد ؛اما این هدف که تعیین آن بسیار مهم است به مدرس یا طراح نمی گوید که شاگرد برای رسیدن به این هدف چگونه باید آموزش داده شود . به عبارت دیگر, مثلاْ با استفاده از طبقه بندی بلوم می توان دقیقاْ گفت که چه چیزی بایدآموزش داده شود؛ ولی نمی توان چگونگی آموزش آن هدف را مشخص کرد. گانیه برای رفع این اشکال , طبقه بندی جدیدی را ارائه داد . برای توضیح دیدگاههای گانیه در باره تعیین و طبقه بندی هدفهای اموزشی به چند نمونه ازعملکردهایی که وی به آنها اشاره کرده است درزیرآورده می شود: ۱- فرد چگونه نخ کردن سوزن یا پارک کردن ماشین را یاد می گیرد ؟ ۲- شرایط لازم برای یادگیری یا درک قانون نیوتن چیست ؟ ۳- فرد چگونه برای مسائل متعدد زندگی خود راه حلهای جدیدی می یابد؟ ۴- فرد چگونه اطلاعات و حقایقی مانند وقایع تاریخی را فرا می گیرد ؟ ۵- شرایط لازم برای یادگیری ارزشهای اجتماعی مانند احترام به دیگران چیست ؟ «هریک ازعملکردهای فوق ویژگی خاص خود را دارد ؛ یعنی از نظرنحوه یادگیری وبروز یا نمایش خارجی با سایر موارد تفاوت دارد. »این جمله در حقیقت محور تمام مباحثی است که گانیه درباره طبقه بندی خود مطرح می کند. گانیه اظهار می دارد که یادگیری صرفاْ ارائه پاسخ یا عکس العمل در قبال محرکهای خارجی نیست ونمی توان تنها با رابطه تداعی یا ارتباط آنرا بیان کرد . یادگیری براساس یافته های جدید روان-شناسان شناختی, حاصل فعل وانفعالات وپردازش است که روی اطلاعات وارد شده به ذهن افراد انجام می شود . گانیه معتقد است که نحوه پردازش هریک از قابلیتهای پیشنهادیش منحصر به همان نوع است و کلیه یادگیریهای بشر را می توان در پنج نوع قابلیت خلاصه کرد . ازسوی دیگر گانیه معتقد است که هریک از قابلیتها از نظر نمایش یا ظهور خارجی باهم تفاوت دارد . برای مثال نمایش خارجی یادگیری احترام به دیگران با نمایش خارجی فهمیدن قوانین نیوتن , ازنظر نمایش, عملکردمتفاوت دارد . یعنی آنچه فرد باید انجام دهد تا بتوان نتیجه گرفت که یک گرایش را داراست یانه زمینه قوانین نیوتن ارائه کند کاملاْ متفاوت است . یادگیری گرایش در احترام عملی به دیگران در محیط های واقعی نشان داده می شود , در حالیکه یا دگیری قوانین نیوتن در توانایی بیان این قوانین یا حل مسا ئل مختلف در این زمینه نمایش داده می شود .براساس نظریه ی گانیه یادگیری هر یک ازقابلیتها مستلزم تحقق دو شرط است :شرایط داخلی و شرایط خارجی, برای مثال لازمه ی یادگیری پارک کردن اتومبیل به صورت صحیح وجودشرایط درونی مانند دانستن وبه یاد آوردن مراحل انجام این کار به صورت ذهنی وشرایطی بیرونی مانند وجود وسایل و ابزار لازم است . با توجه به مطالبی که عنوان شد ,این مهارتها از جمله پر اهمیت ترین مهارتهای آموخته شده ی بشر است . راه بردهای شناختی مهارتهایی هستند که فراگیر با استفاده از آنها به تنظیم فراگردهای درونی ذهن خود مانند توجه , یادگیری , یادآوری و تفکر می پردازد اطلاعات لغوی اطلاعات لغوی آندسته از معلوماتی است که به میزا ن زیادی درطول زندگی فراگرفته میشود وافراد آنرا به صورت جمله یا لغت بکار می برند ؛مانند روزهای هفته , ماهها , شهرها , کشورو بسیاری از نامهای خاص . اطلاعات لغوی زمینه لازم برای یادگیری بسیاری ازدانشها ومهارتهای دیگر را نیز فراهم می آورد . مهارتهای یدی یادگیری مهارتهای یدی صرفاْ انجام یک فعالیت نیست , بلکه وقتی فعالیت منظم ودر موعد مقرر انجام می شود , می توان گفت که فعالیت یدی یاد گرفته شده است وبه همین دلیل است که امور یدی با تمرین و گذشت زمان ساده تر ودقیق تر انجام می شود . گرایشها گرایش , انتخاب یک فرد درشرایط مشخص است که متأ ثر از یادگیریهای قبلی وی است . بنابراین , وقتی شاگردی مطا لعه را برکاردیگر ترجیح میدهد , این ترجیح براساس یادگیری قبلی وی انجام شده است , گانیه این حالت درونی راگرایش می نامد . این گرایش بررفتار فرد نسبت به اشیا , افراد یا حوادث تأثیرمی گذارد . گرایشها در طول زندگی وطی تجربه های مشخص آموخته می شودیاشکل می گیرد. طبقه بندی هدفها ی آموزشی گانیه به دلیل کاربرد عملی آن درطراحی برنامه های آموزشی بسیار مفید بوده وهمچنان مورد توجه و استفاده قرارمی گیرد . الگوی طراحی آموزشی گانیه و بریگز درطراحی آموزشی مبتنی بررویکرد سیستمی الگوی گانیه و بریگز, برای طراحی آموزشی در سطح خرد وکلان مورد توجه قرار گرفته است که به طورمختصر به بررسی پاسخ این الگو در رابطه با سه سوا ل محوری در طراحی آموزشی مبتنی بررویکرد سیستمی پرداخته شد . ۱- اجزاء تشکیل دهنده آموزش کدامند ؟ از نظراین الگو انواع قابلیتهای یادگیری (که درطبقه بندی هدفهای آموزشی گانیه بدانها اشاره شد) کوچکترین واساسی ترین اجزاء تعیین کننده محتوای آموزشی هستند. به عبارت دیگر , ما در ابتدای طراحی باید بدانیم که درصدد آموزش کدام قابلیت هستیم . برای مثال , در درس علوم دوره ی ابتدایی, در مدارس آیا می خواهیم مهارت ذهنی را آموزش دهیم یا اطلاعات لغوی را . ازنظر عملکرد, سوال آن طور مطرح می شود که آیا می خواهیم شاگرد کاربرد مفا هیم وقوانین را درحل مسایل بداند یا که می خواهیم شاگرد به بیان اطلاعات بپردازد؟ مسلماْ این دو قابلیت ازنظرعملکردی بسیار متفاوتند. دریکی , شاگردقادر خواهد بود تا دربرابر محرکهای مختلف (مسایل ) عکس العمل مناسب ارائه دهد و دردیگری بر محفوظات اوافزوده خواهد شد . ۲- ترتیب و توالی اجزاء آموزش به چه شکل است ؟ گانیه معتقد است که برای کسب هریک از قابلیتهای پنج گانه وجود شرایط درونی وبیرونی ضروری است . معیار تعیین شرایط بیرونی و درونی , ذهن فراگیر است .یعنی آنچه را باید در هنگام یادگیری در درون ذهن فراگیر باشد شرایط درونی وآنچه را باید در خارج از ذهن فراگیرصورت پذیرد شرایط بیرونی می نامند .برای مثال , درزمینه یادگیری راهبردها ی شناختی که از نظر عملکردی , ارائه راه حلهای ابتکاری برای مسائل, در زمینه های مختلف است دو نوع شرط درونی وبیرونی لازم است . شرط درونی , دانستن مفاهیم وقوانین در موضوع خاص است .برای مثال , حل یک مسئله ریاضی به صورت ابتکاری نیازمند مفاهیم و قوانین ریاضی است و شرط بیرونی مواجه شدن با مسایل متنوع و گوناگون به صورت منظم وترتیب است . بنابراین , شرایط درونی وبیرونی درواقع نظمی را در ارائه موادآموزشی پیشنهاد می کند , زیرا عدم هریک از شرایط منجر به عدم یادگیریمی شود . بنابراین , نوعی سلسله مراتب در یا دگیری قابلیتهای مختلف وجود داردکه در حقیقت سلسله مراتب یا ترتیب و توالی آموزش را از دیدگاه گانیه نشان میدهد . ۳- روشهای ارائه و ارزشیابی آموزش کدامند ؟ گانیه و بریگز می گویند که برای یادگیری , مدرس یا طراح آموزشی باید ازوجود تمام شرایط لازم اطمینان داشته باشد . وبرای همین , فعا لیتهایی به نام وقایع آموزشی , در پاسخ به سوا ل سوم باعنوان فعالیتهای نه گانه پیشنهاد می کنند که سه فعالیت اول برای تحقق شرایط درونی و شش فعا لیت دیگربرای تحقق شرایط بیرونی انجام می شود. این فعا لیتها به ترتیب عبارتند از: ۱- جلب توجه فراگیر: این عمل لازمه تمرکز و مقدمه ی یادگیری است ودر هدایت کردن توجه و مقدارمصرف انرژی فراگیرتاثیر به سزایی دارد . -مطلع ساختن فراگیراز هد فهای آموزشی : این کار در پاسخ به سوال فراگیراست که از خود می پرسد. ۲- یافتن یادگیری ،مطلع شدن: به عبارت دیگر , فراگیر باید بداند که در چه زمان به هدفها ی آموزشی دست یا فته است این کار بدون اطلاع او از این هدفها میسر نخواهد بود . ۳- فرا خوانی یادگیریهای گذشته : یادآوری یادگیریهای گذشته یکی از عمده ترین شرایط درونی برای یادگیری جدید است . این کار می تواند با تذکر معلم در باره ی یادگیریهای گذشته انجام شود, یا اینکه معلم زمانی رابه مرورمطالب گذشته قبل ازارائه ی مواد جدید ارائه دهد . ۴- ارائه مواد آموزشی : تنوع ارائه ی مواد آموزشی به اندازه تنوع هدفهای آموزشی است . نحوه ارائه مواد آموزشی برای هریک از انواع هدفهای آموزشی یا قابلیتها تفاوت می کند . ۵- ارائه راهنمای یادگیری : راهنمای یادگیری در واقع بخشی از اموزش است که به وسیله معلم یا طراح آموزشی ارائه می شود ؛ زیرا که فراگیران مختلف برای یادگیری هدفهای مشخص نیاز به ۶- درجات متفاوت راهنمایی دارند. برای مثال ,ممکن است ارائه ی مشخصه های اصلی یک مفهوم همراه با یک مثال یرای یک فراگیرکافی باشد, در حالیکه فراگیر دیگر نیاز به مثالهای متعدد و متنوع داشته باشد ۷- آزمون عملکرد : دراین فعالیت به منظور ارزشیابی میزان فراگیری قا بلیتها وارائه آموزشهای ترمیمی , فراگیر را درمعرض آزمون عملی آنچه فرا گرفته قرارمی دهیم . برای مثال , درآزمون عملکرد یک مهارت یدی باید از فراگیر خواست تامهارت خود را در عمل نشان دهد . ۸- ارائه بازخورد در ارتبا ط با صحت عملکرد فراگیر: ارائه بازخورد از جمله مهمترین وقایع آموزشی است . بازخورد باید از نوع اطلاعاتی باشد ودرآن عیبها یا محاسن عملکرد فرا گیربه دقت توضیح داده شود. ۹- ارزیابی عملکرد : دراین مرحله معلم به ارزیابی عملکرد نهایی فراگیرو اندازه-گیری میزان دستیابی او به هدفهای آموزشی می پردازند . ۱۰- ترغیب وتسهیل یادآوری و انتقال یادگیری : معلم نمی تواند از انتقال یادگیری درشرایط جدید مطمئن شود مگر اینکه پیش بینی های لازم برای تسهیل یادگیری در خلال آموزش انجام شده باشد . تکرار مواد آموزشی در فواصل معین می توان به انتقال یاد گیریهای ذهنی کمک کند . در کتاب “روشهای مطالعه” نوشته “کی پی بالدریج” و ترجمه دکتر علی اکبر سیف، به طرح سؤالات هفت گانه “گانیه” اشاره شده است. این سؤالات هفت نوع می باشد. طرح این سؤالات بسیار ارزشمند و مفید است و فوق العاده در ایجاد تمرکز حواس مؤثر است. ما در زیر به اختصار، این سؤالات هفت گانه را توضیح می دهیم. سؤالات هفت گانه گانیه و تمرکز حواس ۱٫ سؤالات حافظه ای: این سؤالات کم اثرترین و کم اهمیت ترین سؤالات هستند. این نوع سؤالات صرفاً با یادآوری اطلاعات سر وکار دارد. مانند: کشورهای همسایه ایران کدامند؟ بوعلی سینا در چه تاریخی متولد شده است؟ جنگ جهانی اول در چه تاریخی رخ داد؟ ۲٫ سؤالات ترجمه ای: این نوع سؤالات، قوی تر و بهتر از سؤالات حافظه ای هستند. این سؤالات تا حدی شبیه به “زبان گردانی” هستند که قبلاً درباره آنها صحبت کردیم. سؤالات ترجمه ای یعنی بیان یک مفهوم پیچیده یا یک مطلب دشوار به زبان ساده تر، مانند این که: گشتاور به زبان ساده یعنی چه؟، فرمول انیشتین به زبان من چه می شود؟، افزایش شعاع مولکولی را نسبت به افزایش عدد اتمی روی نمودار چگونه می توان نشان داد؟ ۳٫ سؤالات تفسیری: این سؤالات را سؤالات رابطه ای هم می گویند، که به کشف و درک روابط میان دو مفهوم می پردازد. این رابطه می تواند تشابه یا تفاوت باشد. این سؤالات از سؤالات ترجمه ای کمی بهترند: سؤالاتی مانند: “تفاوت دندانهای گوشتخواران با گیاهخواران چیست؟”، “حافظه از نظر ساختار و عملکرد، چه وجه تشابهی با کامپیوتر دارد؟ “و . . . از نوع سؤالات تفسیری هستند. ۴٫ سؤالات کاربردی: جالب ترین نوع سؤالات هستند. این سؤالات همان طور که از نامشان بر می آید می خواهند مطالب علمی را به مسائل روزمره ربط دهند و آنها را در عمل بسنجند. مثلاً “چگونه می توان از اصطکاک ناشی از کشش اجسام روی زمین کاست؟ “، “تشویق، بلافاصله پس از یک عمل خوب چه نقشی در شکل گیری شخصیت کودک دارد؟” و . . . ۵٫ سؤالات تحلیلی: ایاین سؤالات از چهار نوع بالا بهترند و سؤالات منطقی و استدلالی نیز خوانده می شوند. در این نوع از سؤالات ما قدمهای منطقی یک شخص یا تغییر و تحول یک شیء یا وضعیت را از نقطه شروع تا پایان بررسی می کنیم. مثلاً “آنتونی رابینز روان شناس به نام امروز، چگونه با ناکامیها، زندگی خود را دگرگون کرد؟” یا “هواپیما چگونه به وجود آمد؟ ۶٫ سؤالات ترکیبی: این سؤالات که از سؤالات تحلیلی قوی ترند، به سؤالات خلاق معروفند. در این سؤالات، شما با پهلوی هم قرار دادن اطلاعات و ایده ها و اندیشه های قبلی به طرح اندیشه های نو دست می زنید و آن را به سؤال می گذارید. مثلاً “تناسب جمعیت و مسکن را در۲۰ سال آینده ایران چگونه پیش بینی می کنید؟” یا “چه ماده ای می توان به چای افزود تا نوشیدنی خوش طعم تری شود؟” و . . . ۷٫ سؤالات ارزش نگاری: این سؤالات قوی ترین سؤالات است. در این سؤالات، ما درباره مؤلف، نویسنده، مترجم، و متن کتاب داوری می کنیم و نظر خودمان و روش خودمان را با نظر و روش آنها مقایسه می کنیم. مثلاً از خود می پرسیم از بین رمانهای رومن رولان، نویسنده فرانسوی (جان شیفته، ژان کریستف، زندگی تولستوی، زندگی بتهوون و . . .) کدام اثر، شخصیت خود رومن رولان را نشان می دهد؟ باید توجه داشته باشید که این سؤالات را خواننده طرح می کند و از خود سؤال می کند و به آنها پاسخ می دهد و هرچه سؤال قویتر مطرح می شود، تمرکز و علاقه بیشتری هم ایجاد می شود. براین نکته تأکید می کنیم که خودتان باید سؤال طرح کنید نه این که به چند سؤال مطرح شده در کتاب پاسخ دهید. وقتی که خود شما سؤال طرح می کنید، بیشتر به پاسخگویی علاقمند می شوید. البته به سؤالات کتاب هم فکر کنید و به دنبال پاسخگویی به آنها هم باشید اما حتماً با توجه به متن، اطلاعات قبلی و نظر و ایده خود سؤالات دیگری را هم مطرح کنید. ۱-سازمان آموزش و پرورش استان مرکزی: تجزیه‌های سبز، اراک: کتیبه، نوبت اول، ۱۳۸۲، ۷٫ ۲-گانیه، رابرت میلز، پیشین، ۳۳۹٫ ۳-پیشین ، ۲۹۱٫ ۴-گانیه، آر. ام و دیگران، پیشین، ۲۹۱٫ 5-گانیه، آر. ام، لسلی‌جی، بریگز، والتر دبلیو. ویگر، ‹‹اصول طراحی آموزشی››، ترجمه: خدیجه علی آبادی، تهران: نشر دانا، ۱۳۷۴،۲۸۲٫ 6-احدیان، محمد و محرم آقازاده، ‹‹راهنمای روشهای نوین تدریس››، تهران: آییژ، ۱۳۸۲، ۱۲۵٫ 7-گانیه، رابرت میلز، ‹‹ شرایط یادگیری و نظریه آموزشی›› ترجمه: جعفر نجفی زند، تهران: رشد، ۱۳۷۳، ۸٫ ۴٫ 8-پیشین، ۲۸۴٫ 9-پیشین، ۳۳۱٫
روش یادگیری اکتشافی از جمله اهداف مهم روش یادگیری اکتشافی ، آموزش معلمان برای استفاده بهتر از روش های فعال در آموزش می باشد . در کلاس های درس بحث هایی بین معلم و دانش آموزان به موقع می پیوندد و در این میان سوالاتی مطرح می گردد که پاسخ مشخصی را در انتها در پی ندارد و برای بدست آوردن جواب آن لازم است تحقیقاتی صورت پذیرد و از این طریق دانش آموز کار یادگیری را آموزش ببیند . این سوالات معمولاً از طریق معلم تعیین و برای کل دانش آموزان کلاس مطرح می شود و سپس دانش آموزان به صورت فردی یا گروهی درباره آن تحقیق می نمایند . او علاوه بر این که باید پاسخگوی سوال ها باشد بلکه باید در سازماندهی تحقیق و هدایت دانش آموزان نیز حوصله کافی داشته باشد . مقررات روش تدریس فعال اکتشافی : - عنوان تحقیق ، مورد علاقه دانش آموز باشد . - حدود آن مشخص شده و نکته مبهمی در صورت مسئله وجود نداشته باشد. هنگام جمع آوری اطلاعات پیش داوری نکند و در هنگام کمبود اطلاعات دل زده نگردد. - تمام اطلاعات جمع آوری و یاد داشت شود و یافته ها به طور مستمر ثبت گردد . - معلم باید وقت کافی را در اختیار دانش آموز قرار دهد . مراحل روش یادگیری اکتشافی عبارتند از : الف ) بیان موضوع : در این مرحله معلم توضیحاتی در رابطه با درس می دهد . ب) تعامل معلم ، دانش آموز و موضوع : در این مرحله معلم با طراحی هایی که انجام می دهد دانش آموزان را به کشف مسایل مورد نظر در زمینه ی درسی تشویق می کند . ج) نتیجه گیری در این مرحله دانش آموزان با تعامل معلم وموضوع درسی ، نتایج لازم را استخراج می کنند.
روش تدریس تفکر قیاسی :
بعضی از روانشناسان اعتقاد دارند که تفکر را می توان آموخت و تفکر داد وستدی فعال میان فرد و مطالب می باشد این بدان معنی است که مواد آموزشی در موقعیت کلاس وقتی برای دانش آموزان قابل استفاده است که کارهای شناختی معینی را با آنها انجام دهند .
در هر رشته ای از دانش ، به سختی می توان روشی را شرح داد که بتوان رد پای آن را تا نخستین کشف دنبال کرد بسیاری از پدیده ها ذهنی هنگامی قابل در می باشد که نمونه های از آن را مشاهده نموده باشیم .
در الگوی تفکر قیاسی ابتدا مفاهیم توسط معلم آموزش داده می شود . به دنبال آن معلم شواهد و مثال هایی از مفاهیم درس را می دهد تا دانش آموزان با نمونه های از مفاهیم ارائه شده آشنا شوند و در پایان معلم از دانش آموزان می خواهد شواهد ومثال هایی در ارتباط با مفاهیم آموزش داده شده ارائه دهند.
مراحل الگوی تفکر قیاسی عبارتند از :
مرحله اول : معلم قواعد ومفاهیم درس را آموزش می دهد .
مرحله دوم : معلم در ارتباط با درس مثال های ارائه می دهد .
مرحله سوم : ارائه مثال و شواهد از طرف فراگیران ، به علت اهمیتی که این مرحله دارد توصیه می شود که فراگیران ابتدا به صورت انفرادی مثال و شواهد ارائه دهند سپس مثال و نمونه های بیان شده در تیم مطرح و بررسی و مناسب ترین مثال در ارتباط با درس را انتخاب وبه کلاس ارائه دهند .و معلم آنها را به عنوان تمرین به کلاس ارائه دهند.
طرح درس روزانه با استفاده از روش بارش فکری
نام درس:هدیه های آسمان پایه ی :سوم موضوع درس:بهترین تصمیم روش تدریس:بارش فکری
هدف کلی:آشنای با نظم
اهداف جزئی:
1)آشنای با مفهوم نظم و ترتیب در کارهای شخصی
2)آشنایی با ویژگی های نظم
3)اشنایی با کاربرد نظم در زندگی روزمره
4)آشنایی با برخی از مصادیق نظم و ترتیب در زندگی روزمره
5)تقویت احساس رضایت در انجام کارهای منظم
6)تقویت علاقه ی فراگیران نسبت به نظم
7)تلاش برای رعایت نظم و ترتیب در زندگی روزمره
اهداف رفتاری:
انتظار می رود ه فراگیران در پایان درس توانایی داشته باشند:
1)نمونه هایی از «نظم و ترتیب» را در زندگی روزمره ذکر می کند.(دانشی)
2)ویژگی های نظم را بیان می کند.(دانشی)
3)از میان موارد گوناگون ،مصادیق «نظم و ترتیب» را شناسای می کند.(مهارتی)
4)چند مصداق عینی از نظم را نام ببرند.(مهارتی)
5)فواید و نتایج رعایت نظم در زندگی را بر می شمارد.(مهارتی)
6)احساس خود را به هنگام مشاهده ی بی نظمی در رفتار خود و دیگران بیان می کند.(نگرشی)
7)علاقه مندی خود را به کسب عادات اخلاقی منظم ابراز می کند.(نگرشی)
8)اهمیت نظم در زندگی روزمره را بیان می کند.(مهارتی)
9)در مورد رفتار دیگران قضاوت کند.(مهارتی)
10)داستانی در ارتباط با نظم بنویسند.(مهارتی)
11)نظم را به عنوان یکی از ویژگی های فرد مسلمان بیان کنند.(مهارتی)
12)راه های را برای رعایت نظم و ترتیب در زندگی پیشنهاد می دهد.(مهارتی)
وسایل مورد نیاز:
پوستر و تصاویری در ارتباط با موضوع درس،پازل برای کارهای گروهی،کتاب درسی و کار
فضا و مدل کلاس:
فراگیران به صورت گروه های سه یا پنج نفره در کلاس حضور دارند. با پازل تصاویری که محتوای آنها رعایت کردن نظم می باشد فراگیران را گروه بندی نموده و نام گروه ها را با توجه به تصاویر نظم ،پاکیزگی،زیبایی و ادب و ... نامگذاری می کنیم.
راهبرد ایجاد انگیزه:
تصاویری از کتاب و وسایل بازی و شخصی که به طور نامنظم روی تخته سیاه چیده شده است. از دانش آموزی می خواهیم که در نقش یکی از آن وسایل حرف زده و اظهار ناراحتی نماید ، که چرا این طور بی نظم در اتاق دها شده اند به این ترتیب توجه فراگیران نسبت به صدا و موضوعی که بیان می کند جلب می شود و به جستجوی گوینده ی صدا می گردند و از آن ها می خواهیم که به جستجوی خود ادامه دهند تا پی به ناراحتی گوینده ی صدا ببرند.
ارزش یابی ورودی:
به چه چیزی منظم می گویند؟
نظم در چه کارهای خوب است؟
به چه دلیل انسان هایی که نظم دارند ارزش بیشتری دارند؟
چند مصداق عینی از نظم را نام ببرند.
ارائه ی درس:
ابتا روی تخته سیاه جمله ی«نظم چه ویژگی های دارد و در رفتار ما چه اثری می گذارد» را می نویسیم و از فراگیران می خواهیم که هر کس نظر شخصی خود را بیان نماید و همه در اظهار نظر آزاد هستند که هر نظری دارند بیان نمایند، هیچ کس هم حق قضاوت در درست یا نادرست بودن نظر دیگران را ندارد یک نفر به عنوان منشی از بین دانش آموزان انتخاب می شود که نظرات دیگران را روی تخته سیاه بنویسد.
وقتی که اظهار نظر دانش آموزان به اتمام رسید ، تصاویری را در اختیار گروه ها قرار می دهیم که درباره ی آن ها قضاوت کنند و پس از مشورت نظر خود را روی برگه نوشته و یکی از اعضای گروه نظرات خود را با توجه به تصویر بیان می نمایند. سپس یک نمایش توسط دو نفر از دانش آموزان در رابطه با نظم و بی نظمی اجرا می شود. فراگیران پس از دیدن نمایش در مورد شخصیت های نمایش قضاوت می کنند که هر یک چه خصوصیاتی داشتند و دوست دارند به جای کدام شخصیت باشند. به این ترتیب به آن ها آگاهی داده می شود نظم چه اثری در رفتار ما در زندگی روزمره دارد. از فراگیران می خواهیم که مصداق عینی برای نظم در زندگی روزمره ی خود بیاورند با بیان خاطره یا داستانی که شنیده اند.
بعد از این فعالیت ها آموزگار به پالایش نظرات فراگیران که روی تخته نوشته شده است می پردازد و برای هر یک از نظرات دلیل روشنی جهت پذیرش یا رد آن نظر می آورد و در پایان ویژگی های نظم را روی تخته لیست می نماید. سپس از روی متن درس یک بار با صدای بلند و رسا می خواند و به سوالات فراگیران پاسخ می دهد.
ارزش یابی پایانی:
از کتاب کار هدیه های آسمان استفاده می شود.
در مورد تصاویر نظر خود را بنویسند.
داستان به تصویر کشیده سده را تعریف کنند.
چند ویژگی برای نظم نام ببرند.
تکلیف تمرینی:
خاطرات خود را درباره ی نظم بنویسند.
تکلیف خلاقیتی:
نمایشی را در رابطه با ویژگی های نظم و اثر آن بر رفتار در کلاس اجرا نمایند.
روزنامه دیواری در ارتباط با موضوع نظم و ویژگی های آن تهیه کرده و به کلاس بیاورند.
نقد فیلم روش تدریس اعضای تیم:
روش تدریس اعضای تیم روش خوبی است و از محاسن و معایبی برخوردار است که با توجه به امکانات کلاس و شناخت از دانش آموزان می توان این روش را اجرا کرد.
محاسن این روش:
1)این روش فراگیران را بر می انگیزاند تا در مورد بخش تعیین شده مطالعه کنند و خبره شوند. چون تسلط بر مطلب آنان را قادر می سازد که به تیم شان کمک کنند.
2)این روش برای کسانی که لازم است دانش یا اطلاعاتی را ارایه دهند . در این زمینه مهارت کسب کنند بسیار مناسب است.
3)این روش مهارت ها و توانایی های شنیداری شرکت کنندگان را برای مطرح کردن سوال های سازنده در برابر ارایه اطلاعات از طرف دیگران پرورش می دهد.
4)در این دوش مهارت های مطالعه پرورش می یابد.
5)باعث ارتقای اعتماد به نفس هنگام ارایه درس به همسالان می شود.
معایب این روش:
1)با توجه به زیاد بودن دانش آموزان امکان اجرای این روش مفید، کاهش می یابد.
2)اجرای این روش چون زمان بر است معلم را از پرداختن به کارهای دیگرش مثل: پوشه ی کار و ... باز می دارد.
اگر من بجای این خانم بودم از این روش خیلی در طول سال استفاده نمی کردم.و از تابلوی کلاس هم استفاده می کردم. از این روش برای دروس تعلیمات دینی ، مطالعات اجتماعی ، تاریخ و ادبیات فارسی استفاده می کردم ولی بصورت دائم و متوالی از این الگو استفاده نمی کردم چون سبب کاهش آثار و نتایج آموزشی آن خواهد شد.
آزمون مداد کاغذی:
1-گزینه صحیح را علامت بزنید.
چرم – پوست و پلاستیک از مواد طبیعی هستند
کاغذ یک ماده مصنوعی است
با افزودن مواد شیمیایی مختلف به خمیر کاغذ می توان انواع کاغذ را تهیه کرد
کوه دماوند یک آتشفشان خاموش است
...................................................................................................................................................
2-کدام فلز سمی است و از تماس طولانی مدت با آن باید پرهیز کرد؟
الف)آهن ب)سرب ج)مس د)آلومینیوم
...................................................................................................................................................
3-کدام ویژگی جزء اسید های خوراکی است؟
الف)سمی هستند ب)غیر قابل لمس هستند
ج)غیر فابل خوردن هستند د)مزه ی ترشی دارند
...................................................................................................................................................
4-منشا بیشترین آتش فشان ها و زمین لرزه ها مربوط به کدام قسمت کره ی زمین است؟
الف)گوشته ی زیرین ب)هسته ی خارجی
ج)خمیر کره د)سنگ کره
...................................................................................................................................................
5-یکی از راه های مناسب حفظ منابع طبیعی ...................... است.
...................................................................................................................................................
6-به آتشفشان هایی که فقط گاز از دهانه ی آنها خارج می شود. آتشفشان های ............. می گویند.
...................................................................................................................................................
7-برای خشک کردن خمیر کاغذ و تبدیل آن به ورقه های نازک از ................. استفاده می کنند.
...................................................................................................................................................
8-وقتی حرکت جسم تغییر می کند که به آن ................... وارد شود.
...................................................................................................................................................
9-چگونه بادکنک ها را به دیوار بچسبانیم؟
...................................................................................................................................................
10)چرا در شرایط امروزی روشهای نیاکان ما در ثبت و ذخیره اطلاعات کافی نیست؟
...................................................................................................................................................
11)مواد طبیعی را تعریف کرده و مثال بزنید؟
...................................................................................................................................................
12)امواج لرزه ای را تعریف کنید؟
...................................................................................................................................................
13)آتشفشان فعال را تعریف کنید؟
...................................................................................................................................................
14)چهار مورد از فواید و چهار مورد از ضرر های آتشفشان را نام ببرید؟
...................................................................................................................................................
15)ساختمان درونی زمین بر اساس کدام ویژگی به سه لایه پوسته – گوشته و هسته تقسیم می شود؟
...................................................................................................................................................
16)ویژگی عمومی فلزها را نام برده و دو مورد از استفاده فلزها را بنویسید؟
................
روش تدريس آزمايشي:
يكي از روش هاي تدريس مطلوب در درس علوم روش آزمايشگاهي است.
1- مرحله ي تهيه ي مواد و وسايل آزمايشگاهي: به عهده ي معلم است يا به عهده ي مسئولين آزمايشگاه است.معلم مي تواند از كمك دانش آموزان به صورت افتخاري استفاده كند.بدون اجبار لازم است تهيه ي وسايل و مواد قبل از ساعت درسي صورت بگيرد.به علاوه ممكن است آزمايش به ابزار و تكنولو‍‍‍‍ژي خاصي نياز داشته باشد كه از قبل تهيه شده باشد.در بسياري از مدارس بسياري از مواد و وسايل مورد نياز وجود دارد.حفاظت و نگه داري از وسايل آزمايشگاهي يكي از هنرهاي معلم است.
2- معلم آزمايش را قبلا انجام داده باشد و يا طرز كاربا وسايل را كاملا بلد باشد.
3- معلم وسايل و مواد مورد آزمايش را و دستور كار آزمايش را روي ميزهاي كار قرار دهد.در همين مرحله معلم دستور كار آزمايش را به دانش آموزان مي دهد.دانش آموزان بايد به وسيله دستور كار آزمايش را انجام بدهند.
4- مرحله ي انجام آزمايش:در اين مرحله اعضاي هر گروه مطابق با دستور كار مرحله به مرحله آزمايش را انجام مي دهند و نتايج به دست آمده را ثبت مي كنند.در اين مرحله معلم عملكرد هر تيم را مشاهده و براي آنها علامت گذاري مي كند.لازم است در اين مرحله اگر كاربرد ابزار و وسايل و مواد خطرناك باشد معلم تذكر بدهد.
نكته: اگد امكانات كافي وجود نداشته باشد معلم مي تواند در مقابل دانش آموزان آزمايش را انجام دهد و دانش آموزان مشاهده كنند و در پايان از يكي از دانش آموزان مي خواهد كه آزمايش را تكرار كند اين مرحله ي آزمايشي نيست و نمايشي است.
محتوای ریاضی اشکال دوبعدی ویژه پایه پنجم و سوم ابتدائی
این محتوای الکترونیکی در مورد اشکال دوبعدی و خصیصه های آنها از قبیل تعداد اضلاع ، تعداد زاویه ها و تعداد خطوط تقارن می باشد . همچنین در این محتوای آموزشی انواع زاویه ها از قبیل زاویه های تند زاویه باز و زاویه قائمه و نیم صفحه مورد بررسی قرار گرفته و به وسیله آزمون هایی بررسی این نوع زاویه ها در اشکال دوبعدی صورت پذیرفته . این محتوای ریاضی در قالب یک فایل اجرائی (EXE) ارائه شده و نیاز به برنامه خاصی برای اجرای آن نمی باشد .این محتوا ویژه پایه سوم و پنجم ابتدائی می باشد . از نظرات ارزشمند خود بنده را بی بهره نسازید .
مهربانی را از کودکان بیاموزیم
مهربانی را از کودکان بیاموزیم
آموزش ساعت ( نرم افزار )
تست ریاضی برای دانش آموزان سخت کوش
مبحث : کسر
دروس 4و5علوم ونکات دستوری وسوالات فارسی-تشبیه و...
بخش عمده ی منابع و مخازن طبیعی مورد استفاده انسان مانند نفت ، گاز ، زغال سنگ ، آبهای زیرزمینی و سایر معادن فلزی و غیرفلزی در لایه های درونی زمین واقع شده اند. پر ضروری است که ساختمان درونی زمین را مطالعه کنیم.
دانشمندان ساختمان درونی زمین رابه کمک امواج لرزه ای مورد مطالعه قرار می دهند.
آنها با استفاده از ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی مواد سازنده ی زمین، لایه های زمین را نامگذاری می کنند. براساس خواص شیمیایی لایه های زمین به سه لایه ی: 1- پوسته 2- گوشته 3- هسته تقسیم بندی می شوند.
بر اساس خواص فیزیکی لایه های زمین به پنج لایه ی : 1- سنگ کره 2- خمیر کره 3- گوشته زیرین 4- هسته خارجی 5- هسته داخلی تقسیم بندی میشوند.
(درس در یک نگاه ) زمین پویا
کشور عزیزمان ایران ، در بخشی از کره زمین واقع شده است که کمربند لرزه خیز آلپ - هیمالیا از آن عبور می کند. و از طرفی همین الآن که ما داریم صحبت می کنیم از آتشفشانهای نیمه فعال مانند : دماوند ، تفتان و بزمان گازهای آتشفشانی خارج میشود.
علاوه براینها پدیده ی رانش زمین در نواحی کوهستانی کشورمان به عنوان یک مخاطره طبیعی مطرح می باشد.
بنابراین ضروری است فرزندان عزیزمان با پدیده های طبیعی مانند زمین لرزه ، آتشفشان و رانش زمین که همگی آفریده ی خداوند است آشنا شوند و شیوه ی زیستن در کنار آنها را یاد بگیرند. لذا دراین درس با زمین لرزه و اثرات آن ( اجتماعی ، بهداشتی ، ساختمانی و ... ) آتشفشان و فواید و اثرات آن و حرکات دامنه ایی آشنا می شویم.
اهداف / پیامدهای درس
سفر به اعماق زمین
سطح 1: لایه های مختلف زمین را از طریق نقاشی ، مدل و ماکت نشان دهند.
سطح 2: برخی از ویژگیهای لایه های تشکیل دهنده ی زمین را از روی مدل توضیح دهید.
سطح 3: بر اساس مدل ساخته شده تفاوتهای لایه های مختلف و اهمیت هر لایه را توضیح دهند.
اهداف / پیامدهای درس
زمین پویا
سطح 1: با پدیده های طبیعی مانند زمین لرزه ، آتشفشان وحرکات دامنه ایی آشنا شوند
سطح 2: اثرات هر یک ازپدیده های طبیعی مانند زمین لرزه ، آتشفشان و حرکات دامنه ایی را در زندگی خود بیان کنند.
سطح 3: چگونه زیستن در کنار پدیده های طبیعی مانند زمین لرزه و آتشفشان و حرکات دامنه ایی را بداند.
حقایق درس سفر به اعماق زمین
امواج لرزه ای به درون زمین سفر می کنند.
دانشمندان با استفاده از امواج لرزه ایی ، ساختمان درونی زمین را شناسایی می کنند .
ساختمان درونی زمین بر اساس خواص شیمیایی به سه لایه ی پوسته ، گوشته و هسته تقسیم می شوند.
ساختمان درونی زمین بر اساس خواص فیزیکی به پنج لایه ی سنگ کره ، خمیر کره ، گوشته زیرین ، هسته خارجی و هسته داخلی تقسیم می شوند.
حقایق درس
زمین پویا
زمین لرزه یک پدیده طبیعی است که در هنگام آزاد شدن انرژی ایجاد می گردد.
زمین لرزه اثرات اجتماعی , ساختمانی و بهداشتی بر جای می گذارد.
یک مخروط آتشفشان از قسمتهای مختلف تشکیل شده است.
مواد آتشفشانی به سه حالت مایع , جامد و گاز از دهانه آتشفشان خارج می شوند.
آتشفشانها دارای فواید و ضررهایی هستند.
حرکت مواد بر روی دامنه ها به صورتهای مختلف انجام می شود.
حرکت موادبر روی دامنه ها باعث ایجاد ضررهایی می گردد.
(بایدها و نبایدها ) سفربه اعماق زمین
فیلم سفر به اعماق زمین را نمایش دهید و درباره ی آن با دانش آموزان گفتگو کنید.
اگر در خیابان های اطراف مدرسه دستگاههای کمپرسور کندن آسفالت و یا ویبراتور بتن در حال فعالیت است ؛ دانش آموزان را به بازدید از آنها جهت درک بهتر مفهوم امواج لرزه ای ببرید.
با ایجاد لرزش در اجسام مختلف از دانش آموزان بخواهید که سرعت امواج لرزشی را در اجسام متفاوت باهم مقایسه کنند.
از دانش آموزان بخواهید فعالیت های کلاسي را به دقت اجرا نمایند.
برای مدلی که دانش آموزان از ساختمان درونی زمین می سازند نمره اختصاص دهید.
(بایدها و نبایدها ) زمین پویا
ازفیلم ها ی واقعی زمین لرزه و انیمیشن های شبیه سازی امواج زمین لرزه در کلاس برای آموزش زمین لرزه استفاده کنید.
از دانش آموزان بخواهید که فعالیتهای درسي را به دقت انجام دهند.
در صورت وجود پدیده آتشفشان و رانش زمین در اطراف محل سکونت خود , از آنجا بازدید علمی به عمل آورید.
از فیلم های مستند مربوط به آتشفشانهای معروف دنیا در کلاس استفاده کنید.
++++++++++ پرسش وپاسخ های مرتبط ++++++++++++
1- کدام لایه زمین کم ترین ضخامت را دارد؟
۱- گوشته
۲- پوسته
۳- هسته
۲- منابع معدنی را در کدام لایه زمین می توان یافت؟
۱- پوسته
۲- گوشته
۳- هسته
3- کدام لایه زمین از مواد نیمه جامد تشکیل یافته است؟
۱- پوسته
۲- گوشته
۳- هسته
4- هر دو قسمت از آهن و نیکل ساخته شده اند؟
۱- پوسته
۲- گوشته
۳- هسته
|
سوال |
یک |
دو |
سه |
چهار |
|
جواب گزینه |
۲ |
۱ |
۲ |
۳ |
سؤالات تشریحی
۱- چرا در زمین چاه می کنند؟
برای رسیدن به آب و نفت در زمین چاه می کنند.
۲- مواد کافی، نفت، آب و ذغال سنگ در کدام قسمت زمین قرار دارند؟
۳- پوسته زمین با گوشته چه تفاوتی دارد؟
پوسته نازک تر است و گوشته گرمای بسیار زیادتری از پوسته دارد. سنگ ها در گوشته به حالت مذاب و خمیری هستند.
۴- هسته در کدام قسمت زمین است؟ جنس آن از چیست؟
در قسمت مرکزی زمین و جنس آن از آهن و نیکل است.
۵- آتشفشان ها چگونه ایجاد می شوند؟
وقتی گرمای مواد مذاب زمین زیاد شود حجم بیشتری پیدا می کنند. ناگزیر برای خروج از زمین از قسمت هایی که احتمالاً پوسته نازک تر است، خارج می شوند.
۶- ازدهانه آتشفشان ها چه چیزهایی خارج می شود؟
مواد مذاب، جامد، گاز، گاهی مواد جامد آن قدر ریز هستند که به آنها خاکستر می گویند. گازها نیز ممکن است سمی و کشنده باشند.
۷- زمین لرزه چگونه ایجاد می شود؟
وقتی در بین سنگ های زمین شکاف ایجاد می شود، سنگ ها به یکدیگر ساییده می شوند و در اثر این ساییدگی مایه درونی زمین لرزش پیدا می کند و به صورت حرکت موجی، درون زمین مسیری را می پیماید و در نتیجه موجب لرزش زمین و شکستگی پوسته زمین و زمین لرزه می شود.
۸- زمین لرزه در چه جاهائی خرابی بیشتری به بار می آورد؟
در جایی که خانه ها گلی و سست باشند.
هسته خارجي:
هسته زمين، شبيه توپي است از مواد بسيار داغ(9000-4000 درجه فارنهايت). هسته خارجي آنقدر داغ است كه فلزات در آن همگي به صورت مايع هستند. هسته خارجي، 1800 مايل پايينتر از پوسته قرار دارد و حدود 1400مايل ضخامت دارد. هسته خارجي از نيكل و آهن مذاب تشكيل شده است.
ایه های زمین
● چهار لایه زمین:
زمین از چهار لایه متفاوت تشكیل شده است. بسیاری از زمین شناسان معتقدند كه زمین در مركز خود از مواد سنگینتر و با چگالی بیشتر تشكیل شده است و مواد سبكتر به سمت بالا حركت می كنند. زیرا پوسته زمین غالبا از مواد سبكتر(سنگهای بازالت و گرانیت) ساخته شده در حالیكه هسته آن شامل فلزات سنگین(نیكل و آهن) است.
پوسته لایه ای است كه شما بر روی آن زندگی می كنید، این لایه به خوبی مطالعه و درك شده است. گوشته بسیار گرمتر از پوسته است و توانایی جریان زیادی دارد. هسته های درونی و بیرونی همچنان گرمتر هستند و فشار وارده در مركز زمین به اندازه ای است كه شما می توانید به وسیله آن، یك توپ را به یك تكه سنگ مرمر تبدیل كنید.
۱) پوسته:
پوسته زمین، شبیه پوسته یك زمین است. این لایه نسبت به سه لایه دیگر، بسیار نازكتر است. پوسته، در محل اقیانوسها(پوسته اقیانوسی)تنها حدود ۵-۳ مایل(۸كیلومتر) ضخامت دارد و در قاره ها(پوسته قاره ای) حدود۲۵ مایل(۳۲كیلومتر) ضخامت دارد. درجه حرارت پوسته از درجه حرارت هوا در بالاترین بخش آن، تا ۱۶۰۰درجه فارنهایت(۸۷۰ درجه سلسیوس) در عمیق ترین بخش پوسته تغییر می كند.
شما می توانید یك قرص نان در تنور(اجاق) خودتان در حرارت ۳۵۰درجه فارنهایت) بپزید. در حرارت ۱۶۰۰درجه فارنهایت،سنگها شروع به ذوب شدن می كنند. پوسته زمین به قطعاتی كه ورقه نامیده می شوند، تقسیم شده است. ورقه ها نیز بر روی یك گوشته پلاستیكی نرم كه زیر پوسته قرار گرفته اند شناورند. این ورقه ها معمولا به آرامی حركت می كنند ولی اغلب، به هم می چسبند و فشار زیادی را ایجاد می نمایند.
فشار ایجاد شده و سنگها خمیده می شوند تا حدی كه بشكنند. به هنگام رخداد این پدیده، زمین لرزه ایجاد می شود. به ضخامت كم پوسته، در مقایسه با سایر لایه ها توجه كنید. كلا هفت ورقه اقیانوسی و قاره ای بر روی گوشته ای كه از مواد داغتر و با چگالی بیشتری تشكیل شده است،شناور می باشند.
پوسته از دو نوع سنگ اصلی تشكیل شده است، گرانیت و بازالت. پوسته قاره ای بیشتر از گرانیت تشكیل شده در حالیكه پوسته اقیانوسی شامل نوعی از سنگهای آتشفشانی، كه بازالت نامیده می شوند، می باشد.
سنگهای بازالتی ورقه های اقیانوسی،چگالی بیشتری داشته و از سنگهای گرانیتی ورقه قاره ای سنگینتر هستند. شاهد این قضیه نیز، رانده شدن پوسته قاره ای بر روی پوسته سنگینتر اقیانوسی در طی برخورد ورقه ها می باشد. پوسته و قسمت بالایی گوشته، پهنه ای از سنگهای صلب و شكننده را ایجاد می كنند كه سنگ كره(لیتوسفر) نامیده می شود. لایه پایینی سنگ كره صلب، پهنه ای با محتویات قیرمانند است كه سست كره(آستنوسفر) نام دارد. سست كره، بخشی از گوشته است كه جریان دارد و ورقه ها بر روی آن حركت می كنند.
۲) گوشته:
گوشته لایه ای است كه مستقیما بر روی سیما قرار دارد. این لایه بزرگترین قسمت زمین است كه حدود ۱۸۰۰مایل ضخامت دارد. گوشته از سنگهای بسیار داغ و چگال تشكیل شده است. این لایه سنگی، شبیه قیر جریان می یابد. این جریان در اثراختلاف زیاد درجه حرارت از كف تا بالای گوشته می باشد. حركت گوشته، دلیل حركت ورقه های زمین است. درجه حرارت گوشته، از ۱۶۰۰درجه فارنهایت در بالای آن تا ۴۰۰۰درجه در قسمتهای قاعده ای اس، تغییر می كند.
▪ جریانهای همرفتی:
گوشته از مواد بسیار چگالتر و با ضخامت بیشتر ساخته شده است. ورقه ها بر رو ی آن مانند روغنی كه بر روی آب شناور است، شناورند. بسیاری از زمین شناسان معتقدند كه گوشته به سبب وجود جریانهای همرفتی،جریان دارد.
جریانهای همرفتی، به علت وجود موادبسیار داغی است كه از عمیق ترین قسمت گوشته بالا می آیند سپس سرد شده، دوباره پایین رفته، سپس داغ شده و باز بالا می آیند و این چرخه بارها و بارها ادامه می یابد.
شما سوپ یا پودینگ را در ماهیتابه ای گرم می كنید و جریانات همرفتی را می توانید در این مایع ببینید كه شروع به حركت می كند.
هنگامی كه جریانان همرفتی در درون گوشته جریان می یابند، می توانند پوسته را نیز به حركت درآورند. در اثر این جریانات، پوسته آزادانه حركت می كند.
نوار نقاله، دركارخانه جعبه ها را حركت می دهد همانند جریانات همرفتی در گوشته، كه ورقه های زمین را حركت می دهد.
۳) هسته خارجی:
هسته زمین، شبیه توپی است از مواد بسیار داغ(۹۰۰۰-۴۰۰۰ درجه فارنهایت). هسته خارجی آنقدر داغ است كه فلزات در آن همگی به صورت مایع هستند. هسته خارجی، ۱۸۰۰ مایل پایینتر از پوسته قرار دارد و حدود ۱۴۰۰مایل ضخامت دارد. هسته خارجی از نیكل و آهن مذاب تشكیل شده است.
۴) هسته داخلی:
هسته داخلی آنقدر فشار و حرارت بالایی دارد كه فلزات به یكدیگر فشرده شده و مانند مایع قادربه حركت نیستند. اما نیروهای وارد شده به آنها باعث می شود كه در جای خود همانند یك جامد بلرزند.
هسته داخلی، ۴۰۰۰ مایل پایینتر از پوسته است و حدود ۸۰۰مایل ضخامت دارد. درجه حرارت در آن بیش از ۹۰۰۰درجه فارنهایت است و فشار ۴۵ میلیون پوند براینچ مربع است. این مقدار فشار، سه میلیون برابر فشار هوا بر سطح بدن شما در كنار دریاست.
تخمین عمر زمین از مدتهای بسیار طولانی فکر دانشمندان را به خود مشغول کرده بود. دانشمندان مختلف سعی داشتند با روشهای مختلفی سن کره زمین را تخمین بزنند
ما نیز در این مقاله بر ان شدیم تا عواملی را که دانشمندان برای تخمین عمر زمین اندازه گیری کرده اند از جمله شوری آب اقیانوسها ,میزان رسوبگذاری ,سنگهای آسمانیو سرد شدن کره زمین را بررسی کنیم.
● تخمین عمر زمین بر اساس شوری آب اقیانوسها
در سال ۱۷۱۵ «ادموند هالی» (Edmond Halley) ، منجم انگلیسی ، این مطلب را پیش کشید که سن زمین را میتوان از روی مقدار شوری آب اقیانوسها محاسبه کرد. عملا نقشه این بود که مقدار شوری آب دریاها را با دقت تمام محاسبه و سپس عمل را ده سال بعد تکرار کنند، با محاسبه مقدار ازدیاد شوری آب در هر ده سال میتوان زمان لازم برای تحصیل شوری آب فعلی را از آبهای شیرین اولیه بدست آورد. اگر هم چنین آزمایشی انجام شده باشد، هیچ ازدیادی در شوری آب اقیانوسها دیده نشد.
در اواخر قرن نوزدهم بعضی محققان با تجدید نظر در روش فوق و با تجزیه شیمیایی آب رودخانه‌ها ، مقدار سدیم اضافه شده به دریاها در هر سال توسط رودخانه‌های دنیا را محاسبه کردند. با دانستن حجم تقریبی آب اقیانوسهای امروزی و فرض اینکه آب اقیانوسهای اولیه شیرین بوده است و میزان ازدیاد سدیم توسط رودخانه‌های امروزی میانگینی برای تمام زمان زمین شناسی است، آنها زمان لازم برای تحصیل غلظت سدیم و شوری امروزی را محاسبه کردند. سرانجام نتیجه‌گیری کردند که از روز اولی که آب برای نخستین بار بر روی سطح زمین متراکم شد، ۹۰ میلیون سال می‌گذرد. امروزه ما می‌دانیم که تخمین هالی از سن اقیانوسهای زمین به مراتب کمتر سن واقعی آنهاست. دلیل عمده آن هم این است که او تعویض سدیمی را که میان آب دریا و سنگهای پوسته کره زمینی صورت می‌گیرد، بسیار ناچیز می‌پنداشت.
تخمین عمر زمین بر اساس میزان رسوبگذاری
هر که سنگهای رسوبی را مطالعه کرده باشد، میداند که طبقه‌ای ضخیم از ماسه سنگ می‌تواند در عرض یک روز ته‌نشین شود یا لایه نازک گل رسی که روی آن قرار می‌گیرد، ممکن است برای ته‌نشین شدن به ۱۰۰ سال زمان نیاز داشته باشد و سطح طبقه بندی میان آنها ممکن است نماینده مدت زمانی بیش از مجموع آنها باشد. برای ضخامت معینی از طبقات رسوبی میانگینی برای میزان رسوبگذاری وجود دارد. اگر تغییرات مهمی در شرایط محیط رسوبی رخ ندهد و فرسایش نیز در امر رسوبگذاری وقفه ایجاد نکند، ضخامت طبقات کم و بیش متناسب با زمان سپری شده خواهد بود.
زمین شناسان اواخر قرن نوزدهم تصور می‌کردند که می‌توانند در صورت تخمین میزان ته‌نشست در محیطهای رسوبی امروزی ، زمان مشخص شده توسط واحدهای سنگهای قدیمی مشابه را نیز معین کنند. آنها همچنین تصور می‌کردند که در صورت تعیین ضخامت کل طبقات رسوب کرده در گذشته ، خواهند توانست کل زمان زمین شناسی طی شده را تخمین بزنند.
تخمین عمر زمین بر اساس سرد شدن کره زمین
در بسیاری مناطق درجه حرارت معادن عمیق ازدیاد محسوس و یکنواختی را بر حسب ازدیاد عمق نشان میدهد. این افزایش حرارت نشان میدهد که دما از درون گرم زمین به طرف قسمت سرد خارجی آن جریان دارد و از پوسته زمین متصاعد میشود. این اتلاف گرما قابل اندازه گیری است و منطق « کلوین » (Kelvin) استدلال می‌کرد که اگر زمین با از دست دادن حرارت ، تدریجا در حال خنک شدن است، پس در زمان گذشته می‌بایست گرمتر بوده باشد. کلوین این پدیده را به صورت اتلاف حرارت از یک حالت مذاب اولیه در نظر گرفته بود و با مطالعه میزان جریان حرارت امروزی نشان داد که از نظر زمان زمین شناسی ، مسلما مدت زیادی از زمانی که زمین در حالت مذاب بوده، نگذشته است.
این زمان ظاهری تبلور پوسته جامد زمین ، حداکثر قدرت ممکن را برای حیات ، آنگونه که ما می‌شناسیم، مشخص کرد. عدم دسترسی به جزئیات مربوط به نقطه ذوب سنگها و هدایت گرما تحت شرایط حرارت و فشار زیاد ، مانع ارزیابی دقیق زمان تبلور می‌شد، لکن مدت تعیین شده بسیار کم بود. بر این اساس زمانی که کلوین بدست آورده بود، ۱۰۰ میلیون سال بود.
● مواد رادیواکتیو
بعضی از مواد معدنی دارای خاصیت رادیواکتیو هستند، بدین معنی که از خود سه نوع اشعه خارج می‌سازند. اشعه خارج شده یا دارای بار الکتریکی مثبت است، که در این صورت به نام پرتو آلفا خوانده میشود و یا دارای بار اکتریکی منفی است که اشعه بتا خوانده میشود. نوع سوم اشعه که نزدیک به اشعه ایکس است، از نظر الکتریکی خنثی است و به نام اشعه گاما خوانده میشود. در اثر صدور این ذرات ، به مرور جسم به مواد دیگر تبدیل میشود.
مدت زمانی را که جهت نصف شدن اتمهای اولیه لازم است، به نام زمان نیم عمر می‌خوانند. زمان نیم عمر اجسام مختلف ، متفاوت است و از چند ثانیه تا چند میلیارد سال تغییر میکند. سنگهای تشکیل دهنده زمین معمولا حاوی یک یا چند ماده رادیواکتیو نظیر اورانیوم ، رادیوم ، توریوم و پتاسیم و... هستند. با در دست داشتن سرعت تجزیه و اندازه گیری مقدار اولیه و ماده تبدیل شده موجود در نمونه ، میتوان زمانی را که از تجزیه نمونه می‌گذرد، بدست آورد و بر اساس همین روش است که سن زمین تعیین شده است.
تخمین سن زمین بر اساس سنگهای آسمانی
قسمت اعظم و در ضمن قدیمیترین بخش تاریخ زمین شناسی را بخش پرکامبرین تشکیل میدهد که معمولا از نظر سنگ شناسی مشخص است و میتوان سنگهای متعلق به آن را را تشخیص داد. آزمایشات مختلف بر روی سنگهای این بخش ، اعداد متفاوتی را بدست داده که کمترین آنها ۶۰۰ میلیون سال و بیشترین آنها ۳.۵ میلیارد سال است. اگر تصور کنیم که پرکامبرین از ۳.۵ میلیارد سال پیش شروع شده ، زمان تشکیل زمین مسلما از این عدد بیشتر است و بنابراین برای تعیین سن زمین از عوامل دیگر نیز بایستی کمک گرفت.
یکی از این عوامل ، سنگهای آسمانی است. از آنجا که مطابق تمام نظریات موجود ، تشکیل زمین و سایر سیارات منظومه شمسی همزمان بوده است، با تعیین سن این سنگها میتوان سن واقعی زمین را بدست آورد. حداکثر سنی که تا به حال برای سنگهای آسمانی بدست آمده ۴،۶ میلیارد سال بوده است. یکی دیگر از عواملی که به تعیین سن زمین کمک میکند، نمونه‌هایی است که از ماه گرفته شده و بر اساس تجزیه نمونه‌های مذبور عددی نظیر عدد فوق برای آنها حاصل شده است. بدین ترتیب میتوان عدد ۴،۶ میلیارد سال را برای سن زمین در نظر گرفت.
چهار لايه زمين:
زمين از چهار لايه متفاوت تشكيل شده است. بسياري از زمين شناسان معتقدند كه زمين در مركز خود از مواد سنگينتر و با چگالي بيشتر تشكيل شده است و مواد سبكتر به سمت بالا حركت مي كنند. زيرا پوسته زمين غالبا از مواد سبكتر(سنگهاي بازالت و گرانيت) ساخته شده در حاليكه هسته آن شامل فلزات سنگين(نيكل و آهن) است.
پوسته لايه اي است كه شما بر روي آن زندگي مي كنيد، اين لايه به خوبي مطالعه و درك شده است. گوشته بسيار گرمتر از پوسته است و توانايي جريان زيادي دارد. هسته هاي دروني و بيروني همچنان گرمتر هستند و فشار وارده در مركز زمين به اندازه اي است كه شما مي توانيد به وسيله آن، يك توپ را به يك تكه سنگ مرمر تبديل كنيد.
پوسته:
پوسته زمين، شبيه پوسته يك زمين است. اين لايه نسبت به سه لايه ديگر، بسيار نازكتر است. پوسته، در محل اقيانوسها(پوسته اقيانوسي)تنها حدود 5-3 مايل(8كيلومتر) ضخامت دارد و در قاره ها(پوسته قاره اي) حدود25 مايل(32كيلومتر) ضخامت دارد. درجه حرارت پوسته از درجه حرارت هوا در بالاترين بخش آن، تا 1600درجه فارنهايت(870 درجه سلسيوس) در عميق ترين بخش پوسته تغيير مي كند. شما مي توانيد يك قرص نان در تنور(اجاق) خودتان در حرارت 350درجه فارنهايت) بپزيد. در حرارت 1600درجه فارنهايت،سنگها شروع به ذوب شدن مي كنند. پوسته زمين به قطعاتي كه ورقه ناميده مي شوند، تقسيم شده است. ورقه ها نيز بر روي يك گوشته پلاستيكي نرم كه زير پوسته قرار گرفته اند شناورند. اين ورقه ها معمولا به آرامي حركت مي كنند ولي اغلب، به هم مي چسبند و فشار زيادي را ايجاد مي نمايند. فشار ايجاد شده و سنگها خميده مي شوند تا حدي كه بشكنند. به هنگام رخداد اين پديده، زمين لرزه ايجاد مي شود. به ضخامت كم پوسته، در مقايسه با ساير لايه ها توجه كنيد. كلا هفت ورقه اقيانوسي و قاره اي بر روي گوشته اي كه از مواد داغتر و با چگالي بيشتري تشكيل شده است،شناور مي باشند.
پوسته از دو نوع سنگ اصلي تشكيل شده است، گرانيت و بازالت. پوسته قاره اي بيشتر از گرانيت تشكيل شده در حاليكه پوسته اقيانوسي شامل نوعي از سنگهاي آتشفشاني، كه بازالت ناميده مي شوند، مي باشد.
سنگهاي بازالتي ورقه هاي اقيانوسي،چگالي بيشتري داشته و از سنگهاي گرانيتي ورقه قاره اي سنگينتر هستند. شاهد اين قضيه نيز، رانده شدن پوسته قاره اي بر روي پوسته سنگينتر اقيانوسي در طي برخورد ورقه ها مي باشد. پوسته و قسمت بالايي گوشته، پهنه اي از سنگهاي صلب و شكننده را ايجاد مي كنند كه سنگ كره(ليتوسفر) ناميده مي شود. لايه پاييني سنگ كره صلب، پهنه اي با محتويات قيرمانند است كه سست كره(آستنوسفر) نام دارد. سست كره، بخشي از گوشته است كه جريان دارد و ورقه ها بر روي آن حركت مي كنند.
گوشته:
گوشته لايه اي است كه مستقيما بر روي سيما قرار دارد. اين لايه بزرگترين قسمت زمين است كه حدود 1800مايل ضخامت دارد. گوشته از سنگهاي بسيار داغ و چگال تشكيل شده است. اين لايه سنگي، شبيه قير جريان مي يابد. اين جريان در اثراختلاف زياد درجه حرارت از كف تا بالاي گوشته مي باشد. حركت گوشته، دليل حركت ورقه هاي زمين است. درجه حرارت گوشته، از 1600درجه فارنهايت در بالاي آن تا 4000درجه در قسمتهاي قاعده اي اس، تغيير مي كند.
جريانهاي همرفتي:
گوشته از مواد بسيار چگالتر و با ضخامت بيشتر ساخته شده است. ورقه ها بر رو ي آن مانند روغني كه بر روي آب شناور است، شناورند. بسياري از زمين شناسان معتقدند كه گوشته به سبب وجود جريانهاي همرفتي،جريان دارد.
جريانهاي همرفتي، به علت وجود موادبسيار داغي است كه از عميق ترين قسمت گوشته بالا مي آيند سپس سرد شده، دوباره پايين رفته، سپس داغ شده و باز بالا مي آيند و اين چرخه بارها و بارها ادامه مي يابد.
شما سوپ يا پودينگ را در ماهيتابه اي گرم مي كنيد و جريانات همرفتي را مي توانيد در اين مايع ببينيد كه شروع به حركت مي كند.
هنگامي كه جريانان همرفتي در درون گوشته جريان مي يابند، مي توانند پوسته را نيز به حركت درآورند. در اثر اين جريانات، پوسته آزادانه حركت مي كند.
نوار نقاله، دركارخانه جعبه ها را حركت مي دهد همانند جريانات همرفتي در گوشته، كه ورقه هاي زمين را حركت مي دهد.
هسته خارجي:
هسته زمين، شبيه توپي است از مواد بسيار داغ(9000-4000 درجه فارنهايت). هسته خارجي آنقدر داغ است كه فلزات در آن همگي به صورت مايع هستند. هسته خارجي، 1800 مايل پايينتر از پوسته قرار دارد و حدود 1400مايل ضخامت دارد. هسته خارجي از نيكل و آهن مذاب تشكيل شده است.
منابع گوناگون انرژی است که حیات و زندگی را برای ما و دیگر موجودات زنده این سیاره به ارمغان می‌آورد. همان طور که می دانیم انسان همواره نیازمند انرژی بوده و می باشد. لذا کشف آتش تحولی عظیم را در ساختار اجتماعی و امکان ساختو استفاده از ابزارهای جدید فراهم کرد. اواخر قرن 18 میلادی با بهره برداری از معادن، انسان به انرژی زغال سنگ، که مقدمه ای برای آغاز انقلاب صنعتی بود، دست یافت و با استفاده از سایر انرژی های فسیلی (نفت و گاز) در سالهای بعد، شرایط لازم را برای توسعه صنعت، احداث شهر های بزرگ و... به دست آورد. وابستگی شدید جوامع صنعتی به منابع انرژی به خصوص سوخت های فسیلی و به کارگیری و مصرف بی رویه آنها، منابع عظیمی را که طی قرون متمادی در لایه های زیرین زمین تشکیل شده است تخلیه می نماید.
با توجه به این که منابع انرژی زیرزمینی، با سرعت فوق العاده ای مصرف می شوند و درآینده ای نه چندان دور چیزی از آنها باقی نخواهد ماند، لذا نسل فعلی وظیفه دارد به آن دسته از منابع انرژی که دارای عمر و توان زیادی می باشند روی آورده و دانش خود را برای بهره برداری از آنها گسترش دهد. منابع جدید انرژی که قابلیت تجدیدپذیری نیز دارند بسیار متنوع و زیاد هستند. انرژی باد، انرژی زمین گرمایی، انرژی زیستی، انرژی امواج، انرژی حرارتی دریاها و انرژی آب چند نمونه از این منابع جدید انرژی هستند. البته تمام این منابع انرژی از زمان های قدیم نیز وجود داشتند، ولی رشد و توسعه علم و تکنولوژی، بشر را قادر به مهار کردن این انرژی ها نموده است.
اما با روند روز افزون صنعتی شدن اکثر کشورهای درحال توسعه و افزایش جمعیت در جهان، نیاز به انواع مختلف انرژی مخصوصاً انرژی الکتریکی روز به روز در حال افزایش است. با وجود پیشرفت فناوری های نوین که استفاده از انرژی های نو و تجدیدپذیر را مقدور می سازند، هنوز سوخت های فسیلی جزء منابع انرژی هستند که بیشترین نیاز صنعت را فراهم می سازند. سهم انرژی های نو در تامین انرژی مورد نیاز جهان در حال حاضر بسیار اندک است. علت عدم استقبال از منابع انرژی تجدیدپذیر با تمامی مزایا و محاسن مشهود آنها، به وفور و ارزانی سوخت های فسیلی باز میگردد. اما همانطور که می دانیم سوخت های فسیلی دو مشکل پایان پذیر بودن و همچنین آلودگی زیست محیطی در هنگام استفاده دارا می باشند.
بهینه سازی مصرف انرژی های فسیلی و نیز استفاده از انرژی های نو یا تجدید پذیر راه حل های پیشنهادی برای اصلاح محیط زیست و خارج شدن از بحران انرژی است. استفاده از انرژیهای خدادادی موجود درطبیعت، همیشه مورد نظرانسان بوده است. همان طور که می دانیم، انرژیها قابل تبدیل به یکدیگرند. مثلاً انرژی مکانیکی را می توان به انرژی الکتریکی تبدیل کرد. به همین ترتیب انرژی شیمیایی و حرارتی را و برعکس. مطالعات گوناگونی برای تغییر شکل انرژی، به طوری که به کارگیری آن ساده باشد، صورت گرفته است. حاصل این کوشش ها، انرژی الکتریکی است که از تبدیل سایر انرژی ها به دست می آید.
امروزه آن چنان ارکان حیاتی یک جامعه وابسته به نیروی برق شده است که حتی تصور زندگی بدون برق برای انسان مشکل است. دستیابی به انرژی برق از مهمترین موفقیت های بشر در طول تاریخ حیات خویش بوده است. یافته ای که خود منجر به اختراعات گسترده در سطح جامعه بشری شد و تحولات عظیم اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را در جهان ایجاد کرده است. شاید آنچه بیش از خود برق اهمیت داشت و اهمیت برق را چندین برابر کرد، پیدایش وسایلی بود که قوای محرکه خود را از نیروی برق دریافت می کردند و باعث بالابردن سطح رفاه و کیفیت زندگی انسان ها در سطح جامعه می شدند. به جرات می توان گفت بیشترین حجم وسایل زندگی در جامعه امروز را وسایل برقی تشکیل می دهند. عمده این وسایل در زندگی انسان ها نقش مبدل نیروی برق به نیروی مکانیکی، حرارتی، سرمایش و.... را به عهده دارند.
به عبارت بهتر می توان گفت رشد یک جامعه در شاخه های مختلف اعم از اقتصادی، فرهنگی، رفاهی و اجتماعی و غیره را می توان با سرانه مصرف انرژی برق و چگونگی و میزان مصرف آن در بخشهای مولد مورد سنجش و ارزیابی قرار داد.
لذا متناسب با توسعه تکنولوژی و ارتقای سطح زندگی مردم، مصرف انرژی الکتریکی به عنوان نیروی محرکه چرخ عظیم خدمات صنعتی و رفاهی رو به فزونی بوده است. قابلیت کنترل بهتر، قادر بودن به انجام هر کاری در بخش های مختلف صنعت ،کشاورزی، تجارت، مخابرات، حمل و نقل وخانگی و همچنین همواره و با سرعت زیاد در دسترس بودن، سهولت استفاده و نیز این ویژگی انرژی الکتریکی که قابل مصرف، تولید و بهره برداری به صورت خودکار و اتوماتیک می باشد، باعث شده است که این انرژی در مقایسه با سایر انواع انرژی، مورد توجه بیشتر واقع شده و به طور وسیعی برای انواع کاربرد های خدماتی، صنعتی و رفاهی استفاده شود. امروزه نسل بشر برای تولید انرژی الکتریکی مورد نیاز خود به منابع مختلفی روی آورده است که با عنایت به اتمام پذیری و آلایندگی منابع فسیلی انرژیهای تجدیدپذیر از اهمیت زیادی برخوردار شده اند. در یک تقسیم بندی کلیدیگر می توان انواع منابع انرژی به منظور تولید برق را به دو گروه زیر تقسیم نمود:
1- منابع انرژی تجدیدناپذیر شامل:
- سوخت های فسیلی
- سوخت اتمی (هسته ای)
2- منابع انرژی تجدیدپذیر شامل:
- انرژی خورشیدی
- انرژی بادی
- انرژی زمین گرمایی
- انرژی زیستی
- انرژیهای اقیانوسی و آبی
- هیدروژن و پیل سوختی
ب – سوخت هاي هسته اي
بر اثر واكنش نوترون با هسته ي برخي از اتم هاي سنگين مانند اورانيوم و توريم اين هسته به دو يا چند هسته ي سبك ترشكافته مي شود كه بر اثر آن گرماي بسيار زيادي توليد مي شود
در يك راكتور هسته اي، ماده ي شكافت پذير در كوره اي بر اثر واكنش با نوترون شكافته مي شود. با گرماي حاصل مي توان آب را تبديل كرد و توسط بخار برق توليد كرد. از جمله مشكل هايي كه استفاده از اين سوخت ايجاد مي كنند مي توان به محدود بودن اين سوخت ها، شكل آماده سازي اين عنصرها براي فرآيند شكافت، پرتوزا بودن آن ها و پس مانده ي آن ها اشاره كرد
منابع انرژي تجديد پذير
اين منبع هاي انرژي تمام نمي شوند و معمولاً آلودگي به وجود نمي آورند. اينك به بررسي برخي از اين منبع هاي انرژي مي پردازيم
الف – انرژي خورشيدي
يكي از منبع هاي انرژي پايان ناپذير خورشيد است. انرژي اي كه زمين از خورشيد دريافت مي كند بسيار زياد است درهر ثانيه، هر متر مربع زمين حدود انرژي از خورشيد دريافت مي كند. بخشي از انرژي خورشيد صرف گرم كردن زمين و جسم هاي روي آن مي شود. بخش ديگري براي فوتوسنتز در گياهان استفاده مي شود
يكي از راههاي بهره گيري از اين انرژي، آب گرم كن هاي با دماي كم است كه مي توان از آن ها در منزل استفاده كرد
روش ديگر بهره گيري از انرژي خورشيدي به كار بردن سلول هاي خورشيدي است كه نور را مستقيماً به الكتريسيته تبديل مي كند
ب – انرژي باد
از انرژي باد مي توان براي توليد الكتريسيته، آسياب كردن آرد در آسياهاي بادي، بيرون آوردن از چاه و . . . استفاده كرد. در هر نيروگاه بادي كه براي توليد الكتريسيته ايجاد شده است، حدود 40 تا 100 توربين بادي وجود دارد. از جمله مشكل هاي اين توربين ها مي توان ايجاد سروصداي زياد و خراب كردن منظره ها نام برد
پ – انرژي امواج دريا
از افت و خيز موج هاي دريا مي توان توسط نوعي مبدل، انرژي الكتريكي به دست آورد
ت – انرژي هيدروالكتريك يا برق آبي
با ايجاد سد آب در منطقه هاي پرآب در مسير رودخانه ها و منطقه هايي كه ميزان بارندگي زياد است و نصب توربين مي توان از انرژي پتانسيل گرانشي آب پشت سد براي توليد برق استفاده كرد
ث – انرژي زمين گرمايي
هر چه از سطح زمين به پوسته هاي داخلي آن مي رويم دما افزايش مي يابد. در ناحيه هاي مركزي زمين، دما آن قدر زياد است كه ماده به صورت مذاب وجود دارد
انرژي گرمايي كه در پوسته ي جامد كره ي زمين ذخيره شده است را انرژي زمين گرمايي مي نامند. منشأ اين انرژي، گدازه ها و واكنش هاي هسته اي در ناحيه هاي عميق زمين است
ج – سوخت هاي گياهي يا بيومَس
محصول هاي زراعي مانند تفاله هاي دانه هاي روغني، بقاياي اين محصول ها مانند كاه، چوب، فضله هاي حيوان ها وفاضلاب هاي انساني مي توانند به عنوان يك منبع انرژي مورد استفاده قرار بگيرند. سوزاندن چوب و ساقه ها و برگ هاي گياهان از زمان قديم مرسوم است. همچنين بر اثر تخمير برخي سوخت هاي گياهي توسط آنزيم ها و يا تجزيه ي آن ها به وسيله ي باكتري ها در فضايي كه هوا نباشد، مي توان ماده هايي مانند الكل يا اتانول و گاز متان به دست آورد.زيست گاز مخلوطي از متان و دي اكسيد كربن است كه مي تواند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گيرد
سوخت فسیلی به سوخت‌هایی اطلاق میشود که از سنگواره‌ها بدست می‌آید. سوخت‌های فسیلی به سه نوع اصلی تقسیم میشوند
این سوخت‌ها دارای یک ویژگی مشترک هستند و آن قدمت بسیار بالای آنها میباشد. آنها صدها میلیون سال قبل و پیش از حضور دایناسورها در جهان بوجود آمده‌اند
شکل‌گیری
سوخت‌های فسیلی به طور کلی ۳ دسته‌اند
- زغال سنگ
- نفت
- گاز طبیعی
هر سه دسته چند صد هزار سال قبل حتی بیش از ظهور دایناسورها شروع به شکل‌گیری کرده‌اند و به خاطر آن است که به آنها سوخت‌های فسیلی می‌گویند که در آن زمان زمین پر از باتلاق‌هایی بوده که با درختان عظیم و سرخس‌ها و دیگر گیاهان برگ دار پوشیده بوده وهمان طور که درخت‌ها و گیاهان می‌مردند در اعماق اقیانوسها غرق و به تدریج دفن می‌شدند و لایه اسفنجی به نام پیت تشکیل می‌شد بعد از گذشت صدها سال پیت با شن و خاک و رس و مواد معدنی دیگر پوشیده شده و این مواد معدنی به مرور زمان به نوعی صخره رسوبی تبدیل می‌شد همینطور که لایه‌های بیشتری روی هم انباشته میشود وزنشان هم بیشتر میشود و پیت را تحت فشار قرار میدهد لایه پیت آنقدر له و فشرده میشود تا آب آن تخلیه میشود و بعد از میلیون‌ها سال تبدیل به ذغال سنگ نفت و گاز طبیعی میشوند
زغال سنگ ماده‌ای است سخت سیاه و سنگ مانند که از کربن هیدروژن اکسیژن هیدروژن و مقداری گوگرد تشکیل شده است امروزه مادهٔ اصلی سازندهٔ زغال سنگ یعنی پیت در بسیاری از کشورهای دنیا یافت میشود و حتی به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نفت یکی دیگر از سوخت‌های فسیلی است که آن هم بیش از سیصد میلیون سال پیش شکل گرفته بعضی دانشمندان معتقدند که منشا نفت موجودات آبزی هستند که هر کدام به اندازهٔ نوک یک سوزن هستند و آنها می‌توانند درست شبیه گیاهان عمل کنند یعنی نور خورشید را به انرژی ذخیره شده در خودشان تبدیل نمایند این موجودات ریز بعد از مرگ به کف دریا سقوط می‌کنند و کم‌کم در زیر لایه‌های رسوبی و صخره‌ها مدفون میشوند و سنگها و صخره‌ها به این موجودات ریز فشار می‌آورند و انرژی موجود در بدن آنها نمی‌تواند تخلیه شود و کربن به مرور زمان تحت گرما و فشار شدید تیدیل به نفت میشود.
گاز طبیعی از هوا سبک تر است و به طور عمده از گازی به نام متان ساخته شده متان ترکیب شیمیایی ساده‌ای است که از اتمهای کربن و هیدروژن ساخته شده و فرمول شیمیایی آن ch_۴ است یک اتم کربن به همراه ۴ اتم هیدروژن است این گاز شدیداً قابل اشتعال است گاز طبیعی اغلب در نزدیکی منابع زیر زمینی نفت پیدا میشود و از زیر زمین به بالا پمپ شده از طریق لوله‌هایی به مخازن گاز منتقل میشود گاز طبیعی معمولاً بویی ندارد و قابل دیدن نیست ولی قبل از انتقال آن در لوله‌های گاز آن را با مواد شیمیایی که بوی تندی دارد بویی شبیه تخم مرغ فاسد شده مخلوط می‌کنند تا تشخیص نشتی آن ساده‌تر شود.
سوخت فسیلی نوعی انرژی خورشیدی
گیاهان ودرختان برای رشد به انرژی خورشیدی نیازمند اند وطبق هرم انرژی ورابطه غذایی بین موجودات در زنجیره غذایی این انرژی خورشیدی ذخیره شده در بدن جانوران پس از مرگ انها در زیر رسوب های دریایی مدفون شده و تبدیل به فسیل میشود.پس میتوان نتیجه گرفت که سوخت های فسیلی نوعی انرژی خورشیدی ذخیره شده هستند.
آینده انرژیهای فسیلی
نحوه تامین انرژی یکی از دغدغه‌های جهان امروز شده است چه کشورهای که تامین کننده مواد خام انرژی هستند و چه آنهای که با فناوری خود آن را قابل استفاده می‌کنند بسیاری از مردم تمایل دارند بدانند که تا ۲۰۴۰ جهان در مسیر استفاده از انرژیهای سبز و قابل بازیابی مثل انرژی باد و خورشید حرکت خواهیم کرد یا خیر، سازمان چشم انداز بین‌المللی انرژی به این گونه فکر میکند که این تا سال ۲۰۴۰ جهان بیشتر از سوخت فسیلی مثل زغال سنگ و نفت استفاده میکند و مصرف انرژی جهانی به شدت افزایش خواهد یافت و درخواست تقاضای انرژیهای جهانی در کشورهای در حال توسعه بخصوص اسیا افزایش پیدا میکند و چین که به تازگی جایگاه بالاترین مصرف انرژی جهان را دارد که این عنوان قبل از این دراختیار کشور آمریکا بود دارای بیشترین سهم در رشد مصرف جهانی در سی سال آینده خواهد بود از مشکلاتی که در اینده گریبان کشورهای توسعه یافته را خواهد گرفت رشد بی‌رویه انتشار کربن در سال ۲۰۴۰ خواهد بود و این عمل باعث میشود تغییرات و فشارهای جدید در ژئوپلتیک به وجود آید همچنین این تغییر به پیشرفت فناوری‌های مربوط به انرژی هم منجر میشود که در صورتی که کشورهای تولید کننده انرژی به این فناوری‌ها دسترسی پیدا نکنند ضرر بزرگی در بازار انرژی در سال ۲۰۴۰ خواهند خورد از جمله این کشورها میتوان روسیه را مثال زد که بشدت به درآمدهای حاصل از نفت و گاز خود وابسته است.
1) پوسته ی زمین دارای شکستگی است احتمال وقوع زلزله بیشتراست
2) بعداز وقوع زلزله
3) چه کارهایی را باید انجام داد؟
|
رعایت نکات ایمنی |
فعالیتهای انسان دوستانه |
|
قطع جریان برق ساختمان-قطع شیرهای اصلی گاز و آب |
کمک به مصدومین و دلجویی از مصیبت دیدگان |
|
توجه به پیامهای مسئولین |
تلاش برای کاهش تالمات روحی آسیب دیدگان |
|
حفظ خونسردی و اسقرار در محیط امن |
ارسال کمک مانند چادر-غذا-دارو-اهدای خون |
4) با کدام ماده ی شیمیایی می توانیم فعالیت یک کوه آتشفشانی را نمایش دهیم ؟آمونیم دی کرومات-سرکه و جوش شیرین
5) آتشفشان چه زمانی رخ می دهد ؟ زمانی که مواد آتشفشانی از داخل زمین به سطح آن راه پیداکنند و سنگهای آتشفشانی را به وجود آورند
6) مواد خارج شده از دهانه ی آتشفشان ها به چند دسته تقسیم می شوند؟ سه دسته-جامد-مایع-گاز
7) آتشفشانها از نظر فعالیت به چندگروه تقسیم می شوند؟سه دسته-فعال-نیمه فعال-خاموش
8) آتشفشان فعال چگونه آتشفشانی است؟ به آتشفشانهایی که درحال حاضر یا درسالهای اخیر مواد آتشفشانی ازدهانه ی آن خارج شده باشد آتشفشان فعال می گویند.
9) در آتشفشان نیمه فعال فقط گاز از دهانه ی آن خارج می شود.
10) به آتشفشانهایی که هیچگونه فعالیتی ندارند آتشفشان.خاموش می گویند.
11) دو آتشفشان نیمه فعال کشورمان عبارتند از......دماوند.....و...تفتان.. و دو آتشفشان خاموش عبارتنداز...سبلان...و..سهند....
12) هریک از سنگهای آتشفشانی زیر عوامل موثر بر خرابیهای زمین لرزه را نام ببرید. مقدار انرژی آزاد شده-نوع مصالح به کار رفته-تکنولوژی به کار رفته در ساختمان- شکل هندسی ساختمان-نوع ساختمان زمین
13) اثرات بهداشتی حاصل از زمین لرزه را بنویسید. شیوع بیماریهای واگیر-جمع شدن زباله ها در سطح خیابانها-زیاد شدن حشرات و حیوانات ناقل بیماری-قطع آب و ایجاد مشکل در نظافت شخصی و عمومی-آلودگی آبها و غذا
14) اثرات و خسارات ساختمانی حاصل از زمین لرزه را بنویسید .شکستن سدها و ایجاد سیل-آتش سوزی و برق گرفتگی-خرابی ساختمانها و ریزش آوار-شکستن شیشه ها-خرابی آسانسورها و تاسیسات زیربنایی شهرها
15) اثرات اجتماعی زمین لرزه ها را بنویسید. ازدست دادن عزیزان-بروز ناامنی و دزدی-بیکاری-افزایش افراد بی سرپرست و یتیم-بروز مشکلات روحی و روانی
16) زمین لرزه ها توسط لرزه نگارها ثبت می شوند.
17) وقوع زمین لرزه های خفیف مفیدند یا مضر؟چرا؟ مفیدند-زیرا این زمین لرزه ها باعث آزاد شدن انرژی درونی زمین و جلوگیری از وقوع زمین لرزه های بزرگتر می شوند
18) معمولا در جاهایی که چه کاربردی دارند؟
توف آتشفشانی:به عنوان مصالح ساختمانی
پوکه ی معدنی:مصالح ساختمانی درسقف و دیوارهای پیش ساخته به خاطر سبک بودن و تخلخل زیاد و سیمان گیری خوب از ویژگیهای این سنگ است
سنگ پا:ساینده در صنعت چوب بری و مصارف بهداشتی
19) مهمترین گازهای خارج شده از دهانه ی آتشفشان عبارتنداز:.......بخار آب.....و....کربن دی اکسید...
20) با افزودن جوش شیرین به سرکه گاز...کربن دی اکسید....تولید می شود.
21) فواید آتشفشانها را بنویسید تشکیل دریاچه-توسعه ی گردشگری-ایجاد زمینهای حاصلخیز-تشکیل مصالح ساختمانی-تشکیل برخی از معادن-انرژی زمین گرمایی-چشمه های آب گرم معدنی-مطالعه ی ساختمان درونی زمین
22) آتشفشان چه ضررها و اثراتی در زندگی ما دارند؟ ایجاد سونامی-ایجاد زلزله-ریزش خاکستر-انفجارکوه- تغییرات آب و هوایی-عبور ابر سوزان- جریان گدازه ها
بقيه نمونه سوالات در ادمه ي مطالب
تولد انسان روشن شدن کبریتی است
و مرگش خاموشی آن !
بنگر که در این فاصله چه کردی؟؟؟
گرما بخشیدی...؟
یا
سوزاندی...
.: Weblog Themes By Pichak :.
آمار
وب سایت:
